Pomnik Jana III Sobieskiego stanął w miejscu obelisku poświęconego żołnierzom z Gdańska i okolic biorącym udział w wojnach pruskich w latach 1864, 1866 i 1870-1871. Obelisk ten został odsłonięty 8 maja 1904 r. Zniszczenia wojenne przetrwał w dość dobrym stanie i dopiero w sierpniu 1946 r. został rozbity. Przywiązano go linami do czołgu T-34, który rozbił obelisk ciągnąc go za sobą. Pojawiła się więc przestrzeń, z którą długo nie wiedziano, co zrobić. Dopiero w latach 60. ściągnięto z Warszawy pomnik Jana III Sobieskiego.
Na zdjęciu - obelisk między 1910 a 1920 r.
Sam pomnik został ufundowany przez miasto Lwów. Odsłonięto go tam 20 listopada 1898 r. Podstawę pomnika, z szarego piaskowca tarnopolskiego, wykonała pracownia rzeźbiarska Juliana Markowskiego. Za brązowy odlew z brązu odpowiadał Tadeusz Barącz. Prawdopodobnie wzorował się na monumencie z Łazienek z 1787 r. Argumentem za tą teorią jest fakt, iż podobnie zaburzone są proporcje między potężnym jeźdźcem, a wierzchowcem. Najprawdopodobniej rzeźbiarzowi do stworzenia postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal.
Pomnik waży ponad siedem ton i mierzy przeszło osiem metrów. We Lwowie stał zwrócony ku południowemu-wschodowi, czyli tam, skąd zagrażało miastu niebezpieczeństwo rosyjskie.
Na zdjęciu - instalacja pomnika w maju 1965 r.
W lipcu 1944 r. Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR. Władze radzieckie postanowiły więc przemianować pomnik na hetmana zaporoskiego Bohdana Chmielnickiego. Nie był to jednak dobry pomysł. Polski kontusz i żupan kłócił się z ideą kozackiego buntownika.
W 1950 r. pomnik przewieziono do Warszawy. Przez kolejne 15 lat stał w parku w Wilanowie. W 1965 r. władze Gdańska podjęły starania i pomnik trafił do grodu nad Motławą. Chęć przejęcia pomnika wyraził też Kraków. Władze centralne jednak uznały, że to w Gdańsku znajduje się dużo zabużan, którzy się ucieszą z daru. Podkreślano też związki z tym miastem. W Gdańsku Jan III Sobieski bywał często w towarzystwie królowej Marysieńki. Przyjaźnił się z Janem Heweliuszem, który jego imieniem nazwał gwiazdozbiór. Ufundował Kaplicę Królewską. Mieszkańcy świętowali sukcesy Sobieskiego, pisali utwory i urządzali uroczystości na jego cześć.
Sam transport monumentu trwał trzy dni. Pomnik, po konserwacji dokonanej przez Pracownię Konserwacji Zabytków, został uroczyście odsłonięty 26 czerwca 1965 r. i już wkrótce stał się ważnym dla gdańszczan miejscem. Figurę Sobieskiego usytuowano tak, że król zwrócony jest w kierunku zachodnim, skąd miało zagrażać niebezpieczeństwo niemieckie.
Na zdjęciu - uroczystość odsłonięcia pomnika.
Oryginalna tablica z tekstem "Królowi Janowi III miasto Lwów" została ukryta i zamontowana dopiero po roku 1989.
To pod pomnikiem Sobieskiego w latach 70. i 80. odbywały się manifestacje niepodległościowe opozycji demokratycznej z Ruchem Młodej Polski na czele.
W przededniu 50. rocznicy, 25 czerwca 2015 r. o godz. 17, na Targu Drzewnym odbędzie się otwarcie wystawy fotograficznej upamiętniającej historię pomnika Jana III Sobieskiego i wydarzeń, których był niemym obserwatorem.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze