Był wrzesień 1991 r., na gruzowisku dawnej galerii sztuki przy plaży w Sopocie tańczyły kobiety w wieczorowych sukniach i mężczyźni w smokingach - tak rozpoczyna się opowieść o pierwszej imprezie zorganizowanej w sopockim Sfinsksie. W sali (nazywanej dzisiaj niebieską) brakowało dachu, lecz ustawiono elegancki, suto zastawiony stół. Goście jedli więc posiłek "pod gwiazdami".
- To były zupełnie inne, rewolucyjne czasy, dzisiaj żadne służby nie zgodziłyby się na zorganizowanie takiego wydarzenia, a my trafilibyśmy za kratki - śmieje się na wspomnienie "Balu pod gruzami" Rafał Florczak, który wraz grupą artystów założył Sfinksa. - Budynek był w ruinie, a nie mieliśmy pieniędzy na remont. Na zaproszeniach dla gości napisaliśmy, że obowiązują stroje wieczorowe. I wszyscy przyszli ubrani bardzo elegancko. Pamiętam, że goście brudzili sobie te piękne stroje odpadającym ze ścian tynkiem.
FOT. JACEK BALK
Niedługo potem w Sfinksie zorganizowano pierwszą w Trójmieście imprezę Halloween. Goście bawili się między trumnami wypożyczonymi z zakładu pogrzebowego, a drinki zamawiali przy barze ozdobionym kilogramami kurzych łapek, pomalowanych na złoto i srebrno.
Fot. mar. archiwalne Alicja Gruca
Do jedzenia był chleb w kształcie ludzkich kości. Po salach snuli się goście ubrani w kostiumy wiedźm, mumii i trupów. Chociaż najbardziej symboliczną postacią był mężczyzna przebrani za... widmo komunizmu.
- Wszyscy cieszyli się z wolności, a możliwość przebrania się w dowolny sposób pozwalała na odcięcie się od poprzedniej szaroburej rzeczywistości - mówi Alicja Gruca, współzałożycielka klubu. - Byliśmy artystami, cieszyliśmy się, że w końcu jesteśmy wolni, że możemy tworzyć miejsca na wzór tych z Berlina, czy z Londynu. Spotykała się u nas bohema artystyczna, przyciągaliśmy najbardziej kreatywnych artystów z całej Polski. Tamte czasy miały w sobie coś z szaleństwa, bawiliśmy się sztuką, modą, muzyką, konwencją organizowania imprez. Graliśmy jazz, rock, elektronikę.
Mat. Alicji Grucy
Dawny Sfinks przeszedł w 2010 r. w ręce nowych właścicieli, dzisiaj działa pod nazwą Sfinks 700 i pozostał ważnym ośrodkiem na scenie muzyki klubowej i alternatywnej w Polsce.
Orkiestra grała w każdy dzień tygodnia, od godz. 20 do 3 w nocy. - I nigdy nie brakowało tańczących, zawsze na parkiecie było co najmniej sto par - wspomina Liliana Różańska, która od 27 lat prowadzi Różę Wiatrów. Lokal powstał 40 lat temu na Skwerze Kościuszki w Gdyni, w budynku dawnego Dworca Żeglugi Gdańskiej.
Od 1977 r. działał w nim koktajlbar, bufet szybkiej obsługi oraz restauracja na 120 miejsc z wykwintną kuchnią, dwiema orkiestrami i podświetlanym parkietem do tańca. Nowoczesny, jak na owe czasy, lokal otrzymał kategorię "S", czyli specjalną.
Mat. Róża Wiatrów
- Goście czuli się w nim wyjątkowo, przechodząc przez próg odruchowo wycierali buty o wycieraczkę - mówi Liliana Różańska. - Jedna z zasad brzmiała "nie wpuszczamy gości bez krawatów". Ale łatwo można było ją obejść, bo pracownicy restauracji pożyczali niektórym gościom na wejściu krawaty... Ale nie tylko, bo zdarzało się, że ktoś pożyczał nawet koszulę!
Typowy dancing z przełomu lat 80 i 90 nie mógł obejść się bez striptizu.
- Takie były oczekiwania gości. Pragnęli rozmaitych atrakcji i programu artystycznego. Mieliśmy więc popisy, sztuczki, żonglerki. - tłumaczy Różańska. - Do picia była oczywiście wódka, a do niej śledzik, schabowy, żeby nie zabrakło sił do zabawy.
Mat. Róża Wiatrów
W Róży Wiatrów nagrywano zdjęcia do polskiej komedii Sztos 2. Restaurację odwiedzały największe gwiazdy, jak Beata Tyszkiewicz, Cezary Pazura, Bogusław Linda. - Dzisiaj już nie ma takiej potrzeby dancingów, chociaż organizujemy wciąż eleganckie bale - mówi Różańska. - Zmieniły się potrzeby gości. Dzisiaj chcą przyjść do restauracji, by dobrze zjeść, spędzić czas z rodziną.
"W 'Cyganerii', bo takim miłym mianem 'ochrzczono' Salon Sztuki p. Andrzejewskiej, pije się na razie tylko wino, miód i piwo, przegryzając piernikami i biszkoptami produkcji 'Społem'. Ale z czasem ma być i kawa" - od czasu powstania kultowego gdyńskiego lokalu minęło 70 lat.
- I oczywiście, mamy już kawę - mówi mówi Karol Hebanowski, obecny właściciel Cyganerii. - Jesteśmy najstarszą kawiarnią w Gdyni, założyła ją moja babcia, Wanda Andrzejewska. Babcia stworzyła typowy salon artystyczny, w którym spotykali się malarze, dziennikarze oraz różni artyści. Wpadało się tutaj wypić kieliszek czegoś mocniejszego, na plotki, ale też zdarzali się goście, którzy potrafili się u nas zasiedzieć dłużej. Krążą legendy o lekarzu, który w Cyganerii przyjmował swoich pacjentów.
Mat. Cyganeria, pani Andrzejewska
W kawiarni unosiła się stale ciężka chmura dymu papierosowego, a w pierwszej połowie lat 90. nagrano tutaj kilka scen teledysku do piosenki "Celina" Kazika Staszewskiego. Cyganeria przeszła gruntowny remont w 2014 r. Ma nowy, modny wystrój i autorskie menu, którym zachwycała się nawet Magda Gessler.
Mat. Cyganeria
Dzisiaj w kawiarni organizowane są wernisaże, wydarzenia kulturalne i koncerty jazzowe. Ikoną Cyganerii jest pani Janka, pracująca w kawiarni od 47 lat, która piecze sernik według własnej, strzeżonej niczym skarb receptury.
"Szanownych rodaków miasta Gdańska i okolicy uwiadamian uprzejmie, iż dnia 25 stycznia otworzyłem restaurację z codziennym koncertem. Mojem zamiarem jest rzetelna usługa" - tak brzmiała pierwsza reklama restauracji przy ul. Wartkiej 4 w Gdańsku.
Otworzył ją w 1918 r. Bronisław Kubicki, jako Cafe International. Wkrótce nie potrzebował już kupować ogłoszeń w prasie, bo miejsce szybko stało się najmodniejszym lokalem z tańcami.
To tutaj rozkwitał polski jazz, występowały fordanserki, prestidigatorzy oraz duety taneczno-wokalno akrobatyczne. W przedwojennej restauracji spotykali się zarówno Polacy, jak i Niemcy, żeby wspólnie porozmawiać przy wódce. Cafe International przyciągało też członków i działaczy gdańskiej Polonii - bywali tu przedstawiciele Gminy Polskiej, Związku Polaków Towarzystwa Ludowego, Towarzystwa Polek, a nawet sportowcy "Gedanii".
Nocny lokal z tańcami do rana przyciągał studentów - w lokalu przy ul. Wartkiej wydawali ostatnie pieniądze, lub nawet zaciągali w barze kredyty. Kelnerzy serwowali słynną kaczkę w maladze, golonkę i dania garmażeryjne, konsumowane oczywiście przy kieliszku wódki. Historia "starego" Kubickiego urywa się na początku wojny.
Rodzinie założyciela restauracji skonfiskowano wszystkie dobra, a jedyny syn Brunona Kubickiego został zamordowany w 1941 r. w obozie Mathausen. Pamięć o lokalu jednak pozostała. W 1945 r. do Gdańska wróciła synowa Kubickiego. Do lokalu wróciło życie. Znów serwowano słynna golonkę i garmaż, a na śledzika przychodził ze studentami słynny profesor malarstwa Stanisław Michałowski.
Mat. Pras.
Restauracja Kubicki istnieje do dziś, chociaż od kilku lat ma nowych właścicieli. - Chcieliśmy uratować to miejsce od zapomnienia, gruntownie wyremontowaliśmy lokal, zatrudniliśmy dobrych kucharzy, którzy odczarowują smaki tajemniczej kuchni gdańskiej - mówi Beata Zaleska, współwłaścicielka lokalu. - Zostawiliśmy część dawnego wystroju, a na ścianie wisi portret Brunona Kubickiego. Organizujemy wydarzenia z muzyką na żywo i koncerty kolęd. Prowadzimy też mało popularny w dzisiejszych czasach garmaż.
Do Kubickiego wciąż przychodzą goście, którzy pamiętają dawny smak tutejszej golonki. - Kiedy kilka lat temu ponownie otworzyliśmy lokal, odwiedził nas starszy pan z Tczewa - mówi Grzegorz Zaleski. - Powiedział, że jak tylko dowiedział się, że Kubicki znów działa, powiedział do syna "zawieź mnie szybko na golonkę!".
Do dziś zachowało się menu restauracji Pod Łososiem na 31 grudnia 1976 r. Serwowano m.in. łososia w galaretce, jajko z kawiorem, roladę z kaczki, szynkę konserwową i wódkę.
- W Sylwestra 197 r. mój dziadek, Gerard Robakowski, rozpoczął na nowo historię legendarnej restauracji - mówi Damian Robakowski, obecny właściciel lokalu. - To było wydarzenie! Od tamtej pory odwiedzili nas wszyscy najważniejsi świata. Serwowaliśmy posiłki m.in. dla Margaret Thatcher, Vaclava Havela, George'a Busha, Krzysztofa Pendereckiego, Güntera Grassa, królowej Danii Małgorzaty II, władcy Norwegii Haralda V. Chociaż najbardziej dumni jesteśmy z dwukrotnej wizyty, w 1987 i 1999 roku, papieża Jana Pawła II, który zachwycał się naszymi pierogami z cielęciną. Dzisiaj odwiedzają nas głównie Skandynawowie. Uwielbiają naszą tradycyjną, gdańską kuchnię - pieczoną kaczkę z jabłkami, wołowinę, dania z ryb i raków.
Mat. pras.
Legenda restauracji Pod Łososiem sięga 1598 r., kiedy Ambroży Vermoolen, holenderski mennonita polskiego obywatelstwa, otworzył w Gdańsku własną wytwórnię alkoholi. Jej lokalizacja nie jest dzisiaj dokładnie znana, lecz już w XVIII wieku historia goldwassera wiązała się z jednym miejscem - kamienicą przy ul. Szerokiej 51/52.
Fot. es
Receptura korzennej wódki z wirującymi płatkami 22-karatowego złota przekazywana jest z pokolenia na pokolenia, aż po dzisiejszy dzień. Produkcja odbywa się w Niemczech, a właścicielem oryginalnej marki jest właściciel fabryki likierów Hardenberg-Wilthen AG. Mimo to Pod Łososiem każdego roku odwiedzają wycieczki mennonitów z całego świata.
- Przyjeżdżają do nas nawet ze Stanów Zjednoczonych - mówi Robakowski. - Na widok prawdziwego goldwassera wręcz się wzruszają i wznoszą toasty na cześć Ambrożego Vermoolena, którego portret wisi w naszej restauracji.
- Ktoś przychodzi i mówi "tutaj przychodziłem ze swoją narzeczoną", albo "babcia zabierała mnie na lody" - mówi Jan Czyżewski, założyciel gdyńskiej cukierni Delicje. - Najwięcej sentymentu maja ludzie, którzy przeprowadzili się za granicę lub do innych miast. Przyjeżdżają do Gdyni po trzydziestu latach i są w szoku, że Delicje wciąż wyglądają tak, jak dawniej. Wracając tutaj, czują się jakby znów mieli po 15 czy 20 lat, odnajdują swoje wspomnienia.
Mat. archiwalne cukierni Delicje
Cukiernia przy ul. 10 Lutego powstała w 1979 roku. Pomimo upływu lat zmieniło się w niej niewiele: te same fotele, krzesła i stoliki, a za witryną dobrze znane rodzaje ciast. Chociaż założyciel cukierni wspomina, że zmieniły się zwyczaje klientów: kiedyś ludzie kupowali więcej, teraz po troszku z każdego rodzaju, jak "u rzeźnika". Delicje powstały w czasach, kiedy rynek cukierniczy był podzielony pomiędzy prywatne rzemiosło produkujące dla masowego odbiorcy, spółdzielnie, a kawiarnie dla tzw. elity.
Mat. archiwalne cukierni Delicje
Nowe miejsce w Gdyni miało nowatorską, jak na owe czasy, formułę, podobną do kawiarni otwieranych w Warszawie i Zakopanym. Przed lokalem na 10 Lutego ustawiały się więc kolejki nawet na 300 metrów. Gdynianie chcieli posmakować słodyczy do tamtej pory dla nich niedostępnych.
- Ludzie stojący w kolejce krzywo patrzyli na tych, którzy mieli już miejsce przy stoliku - wspomina Jan Czyżewski. - Na początku nie było przesiadywania, szybko dopijało się kawę, żeby ktoś inny mógł usiąść.
Mat. archiwalne cukierni Delicje
Pomimo wytrwałego oczekiwania w kolejce, nie można było liczyć, że dostanie się oczekiwany rodzaj ciasta. Możliwości produkcyjne cukierni nie były w stanie sprostać tak dużemu zainteresowaniu gdynian. - Brakowało wszystkiego, nie mogliśmy dostać śmietany ani masła, więc robiliśmy je na miejscu. Podobnie inne surowce, które dzisiaj kupuje się w hurtowniach lub sprowadza z zagranicy - mówi Jan Czyżewski. - Sami robiliśmy owoce w syropie, a posypkę czekoladową uzyskiwaliśmy ścierając tabliczki czekolady.
Dziś wiele osób odwiedza "Delicje" z sentymentu. - Ludzie potrzebują w tych czasach stałości, miejsc, do których wracają i mają pewność, że nic się w nich nie zmieniło - dodaje Czyżewski.
- Ależ to były dancingi! Trwały do samego rana. Do wódki serwowaliśmy strogonow, rumsztyk, bryzol wołowy z jajkiem sadzonym - rozmarza się pan Mirosław, kelner w restauracji Cristal w latach 80. - Występowały świetne kapele, grały najlepsze hity radia Luksemburg. Dzisiaj miejsc o takiej renomie, z takim stylem w Trójmieście już nie ma...
Restaurację Cristal przy al. Grunwaldzkiej otworzono w lipcu 1961 r. Miejscem zarządzały początkowo Gdańskie Zakłady Rzemieślnicze. Elegancki lokal składał się z restauracji na 200 miejsc, letniego tarasu, baru samoobsługowego, który wydawał ponad 2 tys. posiłków dziennie. Był też nowatorski jak na owe czasy cocktail bar i kawiarnia. Lokal zatrudniał 120 osób, prowadził własną wytwórnię cukierniczą i garmażeryjną. W Cristalu urządzano rewie mody, koncerty i różne wydarzenia rozrywkowe. Największą popularnością cieszyły się jednak fajfy i dancingi, podczas których goście "zdzierali zelówki" do 2 drugiej w nocy.
Fot. ze zbiorów Mirosława Baski / postcard.com.pl
- Każdy dancing miał swój program artystyczny - mówi pan Mirosław. - Jedno było pewne. O godz. 1 zawsze był striptiz. Częściej damski, ale zdarzał się też męski, ku niezadowoleniu wielu gości, szczególnie panów, więc nie mogliśmy zbyt często go organizować. Dodatkiem do striptizu były występy wokalistów i iluzjonistów. Bawiła się młodzież, ludzie w średnim wieku... Przychodzili też marynarze, a wraz z nimi wiele pań lekkich obyczajów. Ale nie było burd czy awantur, w tamtych czasach ludzie potrafili się dobrze bawić.
Wraz z transformacją ustrojową zmienił się charakter lokalu. W 1990 r. przejął go Ryszard Kokoszka, prywatny właściciel, który przemienił Cristal w salon polityczny.
- Mówiło się, że najważniejsze decyzje państwowe zapadały w gdańskim Cristalu - mówi Ryszard Kokoszka. - I była to po części prawda... Spotykali się u nas najważniejsi politycy. Niezależnie od poglądów siadali razem przy stole, jedli i pili. Stąd do dziś mówię, że stół zawsze jednoczy. Jadali u nas regularnie Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Buzek, Maciej Płazyński, Marian Krzaklewski, Donald Tusk.
Mat. Cristal
Pamiątką po wizytach polityków były ich karykatury z autografami powieszone na ścianach oraz menu... rozbudowywane o kolejne, ulubione dania polityków. - Mieliśmy pikantnego śledzia a'la Kwaśniewski, czy śledzia ze śmietaną według Wałęsy, truskawkowy deser prałata Henryka Jankowskiego - wspomina Kokoszka. Restaurację zamknięto w 2009 r. Budynek wciąż ozdabia oryginalny neon, lecz w środku mieści się obecnie kasyno i bank.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze