Gdańsk. Miejsca, których już nie ma. Stare Miasto na przedwojennych pocztówkach

W 1948 roku ustalono, że zabudowa Starego Miasta nie będzie rekonstruowana poza nielicznymi wyjątkami. Patrząc dzisiaj na przedwojenne zdjęcia tego miejsca, kojarzymy tylko kościoły i budynek Wielkiego Młyna. Mieszczański charakter miejsca ustąpił modernistycznej zabudowie z lat 50. i 60. Na zdjęciu widok z Motławy, widać nieistniejącą zabudowę nabrzeży.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

1 z 20

W 1948 roku ustalono, że zabudowa Starego Miasta nie będzie rekonstruowana poza nielicznymi wyjątkami. Patrząc dzisiaj na przedwojenne zdjęcia tego miejsca, kojarzymy tylko kościoły i budynek Wielkiego Młyna. Mieszczański charakter miejsca ustąpił modernistycznej zabudowie z lat 50. i 60. Na zdjęciu widok z Motławy, widać nieistniejącą zabudowę nabrzeży.

Stare Miasto to wbrew pozorom nie ulica Długa i Długi Targ, które leżą na Głównym Mieście. Teren Starego rozciąga się między Podwalem Staromiejskim do ul. Wałowej i od Podwala Grodzkiego do Zamczyska i Motławy. Nazwa Stare Miasto pojawiła się w Gdańsku już w średniowieczu. Centralnym punktem tej osady stał się kościół św. Katarzyny. Na mocy Wielkiego Przywileju Kazimierza Jagielończyka Stare Miasto podlegało Głównemu. Na zdjęciu zabudowa pierzejowa na ulicy Korzennej.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

2 z 20

Stare Miasto to wbrew pozorom nie ulica Długa i Długi Targ, które leżą na Głównym Mieście. Teren Starego rozciąga się między Podwalem Staromiejskim do ul. Wałowej i od Podwala Grodzkiego do Zamczyska i Motławy. Nazwa Stare Miasto pojawiła się w Gdańsku już w średniowieczu. Centralnym punktem tej osady stał się kościół św. Katarzyny. Na mocy Wielkiego Przywileju Kazimierza Jagielończyka Stare Miasto podlegało Głównemu. Na zdjęciu zabudowa pierzejowa na ulicy Korzennej.

W 1917 roku dzielnicę zamieszkiwało 37 586 osób, w większości była to biedota. W roku 1927 mieszkania jednopokojowe stanowiły 37,1% wszystkich mieszkań, a cztery i więcej pomieszczeń było tylko w 9,3% mieszkań. Na zdjęciu obecne I Liceum Ogólnokształcące. Budynek szkoły powstał w latach 1902-1904 według projektu architekta K. Kleefelda. Działała w nim Wyższa Szkoła Realna pod wezwaniem św. Piotra i Pawła.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

3 z 20

W 1917 roku dzielnicę zamieszkiwało 37 586 osób, w większości była to biedota. W roku 1927 mieszkania jednopokojowe stanowiły 37,1% wszystkich mieszkań, a cztery i więcej pomieszczeń było tylko w 9,3% mieszkań. Na zdjęciu obecne I Liceum Ogólnokształcące. Budynek szkoły powstał w latach 1902-1904 według projektu architekta K. Kleefelda. Działała w nim Wyższa Szkoła Realna pod wezwaniem św. Piotra i Pawła.

W 1945 roku Stare Miasto ucierpiało w nieco mniejszym stopniu niż Główne. Postanowiono jednak nie odbudowywać zniszczonych kamienic i zburzono część tych, które ucierpiały w niewielkim stopniu. Na ich miejsce wprowadzono modernistyczne ceglane bloczki. W późniejszym czasie w dzielnicy powstały też dwa wysokościowce - Organica Trade i Hotel Hevelius. Na zdjęciu nieistniejąca zabudowa ulicy Wodopój. Niegdyś niemal każdy dom przy Kanale Raduni posiadał własny pomost i łódkę.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

4 z 20

W 1945 roku Stare Miasto ucierpiało w nieco mniejszym stopniu niż Główne. Postanowiono jednak nie odbudowywać zniszczonych kamienic i zburzono część tych, które ucierpiały w niewielkim stopniu. Na ich miejsce wprowadzono modernistyczne ceglane bloczki. W późniejszym czasie w dzielnicy powstały też dwa wysokościowce - Organica Trade i Hotel Hevelius. Na zdjęciu nieistniejąca zabudowa ulicy Wodopój. Niegdyś niemal każdy dom przy Kanale Raduni posiadał własny pomost i łódkę.

Po wojnie odbudowano sześć zabytkowych kościołów, klasztor pokarmelicki, szpital elżbietański, Wielki Młyn oraz kilka innych obiektów, np. Dom Kaznodziejów na ulicy Katarzynki. Na pocztówce Wielki Młyn, będący w średniowieczu największym zakładem przemysłowym w Europie. Zboże mieliło w nim aż 18 kół wodnych.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

5 z 20

Po wojnie odbudowano sześć zabytkowych kościołów, klasztor pokarmelicki, szpital elżbietański, Wielki Młyn oraz kilka innych obiektów, np. Dom Kaznodziejów na ulicy Katarzynki. Na pocztówce Wielki Młyn, będący w średniowieczu największym zakładem przemysłowym w Europie. Zboże mieliło w nim aż 18 kół wodnych.

Widok na kościół św. Katarzyny oraz tzw. Dwór Młynarza.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

6 z 20

Widok na kościół św. Katarzyny oraz tzw. Dwór Młynarza.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

7 z 20

Ulica Korzenna

Brama św. Jakuba. W wieżyczce znajdował się dzwon, który obwieszczał, że pozostało pół godziny do otwarcia lub zamknięcia bramy. W 1815 roku doszło do groźnego wybuchu prochu, po którym brama została odbudowana. W roku 1883 postanowioną ją rozebrać, by usprawnić komunikację w tej części miasta. Zachowano jednak fragmenty wystroju. Dwa lwy, trzymające herby Gdańska i Polski ustawiono na przedprożu Dworu Artusa. Pozostałe elementy kamienne zostały wmurowane w fasadę Katowni i Wieży więziennej. Hełm przeniesiono na kościół na Starym Mieście.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

8 z 20

Brama św. Jakuba. W wieżyczce znajdował się dzwon, który obwieszczał, że pozostało pół godziny do otwarcia lub zamknięcia bramy. W 1815 roku doszło do groźnego wybuchu prochu, po którym brama została odbudowana. W roku 1883 postanowioną ją rozebrać, by usprawnić komunikację w tej części miasta. Zachowano jednak fragmenty wystroju. Dwa lwy, trzymające herby Gdańska i Polski ustawiono na przedprożu Dworu Artusa. Pozostałe elementy kamienne zostały wmurowane w fasadę Katowni i Wieży więziennej. Hełm przeniesiono na kościół na Starym Mieście.

Podwale Grodzkie, kościół św. Elżbiety. Po 1945 r. nie odtworzono na szczycie wieży sygnaturki, zastępując ją daszkiem. Nie zachowała się również widoczna po lewej kamienica.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

9 z 20

Podwale Grodzkie, kościół św. Elżbiety. Po 1945 r. nie odtworzono na szczycie wieży sygnaturki, zastępując ją daszkiem. Nie zachowała się również widoczna po lewej kamienica.

Pożar kościoła św. Katarzyny w 1905 roku. 3 sierpnia tego roku w wieżę uderzył piorun, co skutkowało doszczętnym spaleniem więźby dachowej, zawaleniem sklepień i zniszczeniem hełmu i carillionu. Kościół odbudowywano do 1908 roku. Paradoksalnie, dzięki pożarowi z 1905 roku kościół ten niewiele ucierpiał od ognia w 2006 roku. Przy odbudowie zastosowano bowiem betonowe wzmocnienia sklepień, dzięki którym nie zawaliły się one przy kolejnym pożarze.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

10 z 20

Pożar kościoła św. Katarzyny w 1905 roku. 3 sierpnia tego roku w wieżę uderzył piorun, co skutkowało doszczętnym spaleniem więźby dachowej, zawaleniem sklepień i zniszczeniem hełmu i carillionu. Kościół odbudowywano do 1908 roku. Paradoksalnie, dzięki pożarowi z 1905 roku kościół ten niewiele ucierpiał od ognia w 2006 roku. Przy odbudowie zastosowano bowiem betonowe wzmocnienia sklepień, dzięki którym nie zawaliły się one przy kolejnym pożarze.

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Jego najstarsze fragmenty pochodzą z XIII wieku. W średniowieczu jedna z największych budowli w Gdańsku. Korzystał z niej, jako sali audiencyjnej, Władysław Łokietek podczas pobytu w Gdańsku.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

11 z 20

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Jego najstarsze fragmenty pochodzą z XIII wieku. W średniowieczu jedna z największych budowli w Gdańsku. Korzystał z niej, jako sali audiencyjnej, Władysław Łokietek podczas pobytu w Gdańsku.

Gdańskie Zamczysko często było utożsamiane ze Starym Miastem. Na pocztówce rozebrany na początku XX wieku przejazd Bramy Zamkowej.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

12 z 20

Gdańskie Zamczysko często było utożsamiane ze Starym Miastem. Na pocztówce rozebrany na początku XX wieku przejazd Bramy Zamkowej.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

13 z 20

Kanał Raduni.

Nieistniejąca już zabudowa wokół Targu Drzewnego. Na pierwszym planie odsłonięty w 1904 roku pomnik Kriegerdenkmal, upamiętniający zjednoczenie Niemiec po wojnie francusko-pruskiej.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

14 z 20

Nieistniejąca już zabudowa wokół Targu Drzewnego. Na pierwszym planie odsłonięty w 1904 roku pomnik Kriegerdenkmal, upamiętniający zjednoczenie Niemiec po wojnie francusko-pruskiej.

Ratusz Staromiejski. Wcześniej w tym miejscu były dwa ratusze o konstrukcji szachulcowej. Obecny powstał pod koniec wieku XVI z projektu flamanda Antoniego van Oberghena. Ratusz przetrwał wojnę w znakomitym stanie. Radnym w nim był m.in. Jan Heweliusz. Obok znajduje się Most Chlebowy.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

15 z 20

Ratusz Staromiejski. Wcześniej w tym miejscu były dwa ratusze o konstrukcji szachulcowej. Obecny powstał pod koniec wieku XVI z projektu flamanda Antoniego van Oberghena. Ratusz przetrwał wojnę w znakomitym stanie. Radnym w nim był m.in. Jan Heweliusz. Obok znajduje się Most Chlebowy.

Dom Opatów Pelplińskich powstał z projektu Abrahama van den Blocke w 1612 roku. Jest to jeden z nielicznych zabytków Starego Miasta, które nie ucierpiały w 1945 roku. Wewnątrz znajduje się wyjątkowa drewniana sień. Obecnie budynek należy do Uniwersytetu Gdańskiego.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

16 z 20

Dom Opatów Pelplińskich powstał z projektu Abrahama van den Blocke w 1612 roku. Jest to jeden z nielicznych zabytków Starego Miasta, które nie ucierpiały w 1945 roku. Wewnątrz znajduje się wyjątkowa drewniana sień. Obecnie budynek należy do Uniwersytetu Gdańskiego.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

17 z 20

Targ Drzewny przed I wojną światową.

Targ Drzewny , widoczny tramwaj który jeździł ówczesną ulicą Korzenną.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

18 z 20

Targ Drzewny , widoczny tramwaj który jeździł ówczesną ulicą Korzenną.

Kościół św. Brygidy Szwedzkiej. Około 1350 roku w tym miejscu istniała kaplica pokutnic, sam kościół pojawił się na przełomie XIV i XV wieku. Wieża została dobudowana dwa stulecia później.

Fot. Ze zbiorów Mirosława Baski

19 z 20

Kościół św. Brygidy Szwedzkiej. Około 1350 roku w tym miejscu istniała kaplica pokutnic, sam kościół pojawił się na przełomie XIV i XV wieku. Wieża została dobudowana dwa stulecia później.