Świat starych map - tak wyglądało Pomorze (i świat) kilkaset lat temu

Mapy Pomorza z czasów Potopu Szwedzkiego, Hel jako wyspa (przedstawiony przez twórcę współczesnej kartografii Gerharda Merkatora) czy widoki Waplewa Wielkiego albo fortyfikacje Gdańska i Żuław. Na starych mapach można zobaczyć, jak wyglądało Pomorze (i nie tylko) kilkaset lat temu.

sda.pl

1 z 15

Mapy Pomorza z czasów Potopu Szwedzkiego, Hel jako wyspa (przedstawiony przez twórcę współczesnej kartografii Gerharda Merkatora) czy widoki Waplewa Wielkiego albo fortyfikacje Gdańska i Żuław. Na starych mapach można zobaczyć, jak wyglądało Pomorze (i nie tylko) kilkaset lat temu.

Jedną z najbardziej kuszących propozycji Sopockiego Domu Aukcyjnego jest Mapa Prus, pochodząca z dzieła 'Atlas sive cosmographica', wydanego w Duisburgu w 1585 r. Mapa ukazuje nam wybrzeże Prus z końcówki XVI w., z wieloma detalami, które mogą zaciekawić nie tylko badaczy. Nadzwyczaj wyolbrzymiony półwysep helski wciąż występujący jako wyspa, odmienny od dzisiejszego bieg Wisły (jeszcze bez odnóg: Wisły Śmiałej oraz przekopu), a także wszystkie większe miejscowości Żuław Wiślanych. Wartość mapy potęguje fakt wydania jej w warsztacie twórcy współczesnej kartografii Gerharda Merkatora.

sda.pl

2 z 15

Jedną z najbardziej kuszących propozycji Sopockiego Domu Aukcyjnego jest Mapa Prus, pochodząca z dzieła 'Atlas sive cosmographica', wydanego w Duisburgu w 1585 r. Mapa ukazuje nam wybrzeże Prus z końcówki XVI w., z wieloma detalami, które mogą zaciekawić nie tylko badaczy. Nadzwyczaj wyolbrzymiony półwysep helski wciąż występujący jako wyspa, odmienny od dzisiejszego bieg Wisły (jeszcze bez odnóg: Wisły Śmiałej oraz przekopu), a także wszystkie większe miejscowości Żuław Wiślanych. Wartość mapy potęguje fakt wydania jej w warsztacie twórcy współczesnej kartografii Gerharda Merkatora.

Wznowienie mapy ziem Rzeczpospolitej Joachima Ottensa, wydanej w 1719 r., stan drugi, Amsterdam, po 1726 r.

sda.pl

3 z 15

Wznowienie mapy ziem Rzeczpospolitej Joachima Ottensa, wydanej w 1719 r., stan drugi, Amsterdam, po 1726 r.

Wczesna mapa pocztowa Europy Środkowej, Norymberga, ok. 1710-1720 r.

sda.pl

4 z 15

Wczesna mapa pocztowa Europy Środkowej, Norymberga, ok. 1710-1720 r.

sda.pl

5 z 15

Następną gratką jest ilustracja "Ichnographia Castelli ad Caput Vistulae vulgo" Erika Jönssona Dahlbergha - szwedzkiego marszałka polnego, urzędnika, dyplomaty, oficera, historyka, a także kartografa. Dahlbergh przybył w XVII w. do Polski tuż przed bitwą pod Warszawą, stworzył wówczas pierwszy z serii jego wielu rysunków, na których uwiecznił dziesiątki polskich miast i miasteczek. Zadaniem jego było nadzorowanie zdobytych zamków i twierdz i ocena możliwości ich umocnienia lub zniszczenia - w ten sposób zniszczono zamki w Złotowie, Łowiczu i Kruszwicy. Na jego ilustracji znajduje się plan rozwidlenia Wisły z Głową Gdańską - w XVII w. był to ważny posterunek obronny Gdańska. Forteca odegrała pewną rolę podczas wojen polsko-szwedzkich, jednak bardziej przysłużyła się atakującym Szwedom niż obrońcom, dlatego pod koniec XVII w. zdecydowano o jej likwidacji.

sda.pl

6 z 15

Równie interesujący jest plan "Situs loci in quo sereniss: Princ. Suecia General", także Erika Dahlbergha. Jest to karta przedstawiająca umocnienia w okolicy Szpicy Mątowskiej z 1658 r. Na początku 1659 r. Szwedzi postanowili przejść do ofensywy nie tylko w Danii, ale również w Prusach, gdzie w ich rękach znajdowały się liczne twierdze. Żuławy osłaniały twierdze Malbork, Elbląg i Głowa. Niewielkie zamki jak Stara Wisła, Liserowo i Szpica Mątowska tworzyły wewnętrzny pierścień szwedzkiej obrony w Prusach. Dokumentacja fortyfikacji w tym miejscu była szczególnie istotna dla wojsk szwedzkich.

Mapa przeznaczona do prowadzenia statku musi być wykonana w takim rzucie, który zapewnia przede wszystkim wierność kątów. Czyli kierunki wykreślane na mapie powinny odpowiadać rzeczywistym, linie dróg statków powinny być liniami prostymi, również sposób mierzenia odległości powinien być łatwy. Warunek ten może być spełniony, jeżeli południki i równoleżniki będą się przecinać pod kątem prostym. Jedynie mapa wykonana w rzucie Gerharda Merkatora spełniała te wymagania. Merkator wydał w latach 1585-1595 zbiór map w formie księgi wykorzystując jako pierwszy określenie Atlas - w odniesieniu do postaci króla Atlasa z Mauretanii, astronoma, matematyka i filozofa, twórcę pierwszego globusu nieba.
Prawdziwą rzadkością aukcji jest hemisferyczna mapa świata z 1670 r., wydana w Amsterdamie, po 1688 r.

sda.pl

7 z 15

Mapa przeznaczona do prowadzenia statku musi być wykonana w takim rzucie, który zapewnia przede wszystkim wierność kątów. Czyli kierunki wykreślane na mapie powinny odpowiadać rzeczywistym, linie dróg statków powinny być liniami prostymi, również sposób mierzenia odległości powinien być łatwy. Warunek ten może być spełniony, jeżeli południki i równoleżniki będą się przecinać pod kątem prostym. Jedynie mapa wykonana w rzucie Gerharda Merkatora spełniała te wymagania. Merkator wydał w latach 1585-1595 zbiór map w formie księgi wykorzystując jako pierwszy określenie Atlas - w odniesieniu do postaci króla Atlasa z Mauretanii, astronoma, matematyka i filozofa, twórcę pierwszego globusu nieba. Prawdziwą rzadkością aukcji jest hemisferyczna mapa świata z 1670 r., wydana w Amsterdamie, po 1688 r.

Najwierniejszym oddaniem kartograficznym pozostaje od wieków globus (z łac. kula). Jego największą zaletą jest brak zniekształceń, które pojawiają się przy odwzorowaniu obrazu terenu (mapy) na płaszczyźnie. Pierwszy globus Ziemi wykonany został przez Kratesa z Mallos ok. 150 p.n.e. Na globusie tym były przedstawione hipotetyczne położenia lądów, często wzięte z fantazji żeglarzy i autora. Najstarszym w Polsce jest globus z ok. 1508 r. zwany Jagiellońskim, jest on jednym z pierwszych, na których oznaczono Amerykę. W Sopockim Domu Aukcyjnym wystawiony zostanie globus z mapą fizyczną firmy Graupner & Körner z Lipska, początek XX w.

sda.pl

8 z 15

Najwierniejszym oddaniem kartograficznym pozostaje od wieków globus (z łac. kula). Jego największą zaletą jest brak zniekształceń, które pojawiają się przy odwzorowaniu obrazu terenu (mapy) na płaszczyźnie. Pierwszy globus Ziemi wykonany został przez Kratesa z Mallos ok. 150 p.n.e. Na globusie tym były przedstawione hipotetyczne położenia lądów, często wzięte z fantazji żeglarzy i autora. Najstarszym w Polsce jest globus z ok. 1508 r. zwany Jagiellońskim, jest on jednym z pierwszych, na których oznaczono Amerykę. W Sopockim Domu Aukcyjnym wystawiony zostanie globus z mapą fizyczną firmy Graupner & Körner z Lipska, początek XX w.

Na fotografii przedstawiona jest jedynie część ze 145 przedmiotów aukcji.

sda.pl

9 z 15

Na fotografii przedstawiona jest jedynie część ze 145 przedmiotów aukcji.

Za króla Sasa jedz i popuszczaj pasa. To stare przysłowie z pewnością idealnie nadawało się do zamku Pillnitz, letniej rezydencji króla Augusta Mocnego Sasa. Na zdjęciu - według Johna Meaurera, wyd. Robert Sayer, Londyn, ok. 1760 r.

sda.pl

10 z 15

Za króla Sasa jedz i popuszczaj pasa. To stare przysłowie z pewnością idealnie nadawało się do zamku Pillnitz, letniej rezydencji króla Augusta Mocnego Sasa. Na zdjęciu - według Johna Meaurera, wyd. Robert Sayer, Londyn, ok. 1760 r.

Piękny widok pomorskiego Waplewa. Akwarela będąca pierwowzorem litografii umieszczonej w dziele Alexandra Dunckera, Berlin, 1865 r. Na odwrocie odręczny napis ołówkiem: Waplitz/No 415.Land.J.

sda.pl

11 z 15

Piękny widok pomorskiego Waplewa. Akwarela będąca pierwowzorem litografii umieszczonej w dziele Alexandra Dunckera, Berlin, 1865 r. Na odwrocie odręczny napis ołówkiem: Waplitz/No 415.Land.J.