Powstały w 1937 r. jako zaplecze dla coraz popularniejszego orłowskiego kąpieliska. Przed wojną dwukondygnacyjny murowany obiekt pomalowany na biało miał 100 kabin z bieżącą wodą, do tego oddzielne kabiny kąpielowe z wannami. Wykorzystywany był jeszcze po wojnie, ale od lat 70. coraz bardziej popadał w ruinę.
Sławomir Kitowski
W latach 90. mocno zniszczone Łazienki służyły jeszcze jako prowizoryczne zaplecze Sceny Letniej Teatru Miejskiego, która działała tam do 2009 r., gdy potężny sztorm zabrał większość plaży i dokończył zniszczenia Łazienek. Odtąd Scena Letnia przeniosła się w inne miejsce, a pozostałości po Łazienkach zostały ogrodzone jako niebezpieczne dla spacerowiczów i plażowiczów. Zostały rozebrane w końcu 2012 r.
Zanim powstał obecny gmach Urzędu Miejskiego przy alei Piłsudskiego, pierwszy gdyński magistrat mieścił się przy placu Kaszubskim - na rogu ulic Świętojańskiej i Derdowskiego.
Willę wybudował gdyński radny Augustyn Grubba, który wydzierżawił go na potrzeby siedziby gdyńskiej administracji. Budynek dziś już nie istnieje (na zdjęciu po prawej, za nim nie istniejąca już też willa Stella Maris).
Willa Stella Maris (na zdjęciu po prawej stronie) była pierwszym budynkiem mieszkalnym przy dzisiejszym pl. Kaszubskim (dziś jej miejsce zajmuje apartamentowiec Transatlantyk). W 1914 r. ks. Jan Dorszyński, zwolniony z pracy duszpasterskiej z powodu choroby, osiedlił się w Gdyni - zbudował w tym miejscu willę.
- Nazwał ją Stella Maris, czyli Gwiazda Morza i uczył w niej dzieci języka polskiego. Po odzyskaniu niepodległości organizował i nadzorował szkolnictwo w Gdyni i okolicznych wsiach. To on 13 lutego 1920 r. witał na czele ludności Gdyni, Chyloni, Oksywia, Grabówka i Cisowej Szwoleżerów Rokitniańskich wyzwalających Pomorze. W willi Stella Maris kwaterował wtedy gen. Józef Haller - mówi Sławomir Kitowski, znawca dziejów Gdyni i autor książek o jej historii.
Historia Gdyni nierozerwalnie wiąże się z plażą. To ona była magnesem, który na początku XX w. przyciągał do wsi Gdynia pierwszych kuracjuszy i letników. Już w 1904 r. powstało Gdyńskie Towarzystwo Kąpieli Bałtyckiej, które wybudowało Dom Kuracyjny (już nie istniejący; dziś w tym miejscu jest skwer Kościuszki) i drewniane molo o długości 50 m. Po obu stronach pomostu widać męskie i damskie łazienki kąpielowe.
Na zdjęciu: gdyńska plaża, rok 1913.
Fot. arch. z Encyklopedii Gdyni
Gdyńska plaża, lata 20. XX wieku. Na zdjęciu brzeg gdyński z nowymi łazienkami i promenadą - zaczątkiem późniejszego bulwaru Nadmorskiego.
Fot. arch. z Encyklopedii Gdyni
Gdyńska plaża, rok 1925. Zdjęcie wykonane z hydroplanu . Po lewej widoczne nowe Zakłady Kąpielowe. W głębi kościół Najświętszej Marii Panny. Na pierwszym planie molo pasażerskie, za nim Dom Kuracyjny.
Mieściła się w ówczesnym centrum Gdyni - na placu Kaszubskim (wówczas nazywanym Rynkiem Kaszubskim). W miejscu, gdzie dziś stoi monumentalny pomnik Antoniego Abrahama, w 1925 r. zbudowano pierwszą, wtedy jeszcze drewnianą halę targową w Gdyni. Tuż przed nią, na małym rynku również kwitł handel. Niestety, rok później hala spłonęła i targowisko przeniosło się na zaplecze ul. 10 Lutego, wzdłuż późniejszej ul. Abrahama. Przenosiny targowiska podyktowane były jeszcze innymi względami. Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Św. Wincentego a Paulo w 1926 r. sprzedało 12 ha terenów pod budowę portu i rok później rozpoczęło budowę trzypiętrowego domu dla letników. Z czasem w tym miejscu powstał szpital.
Powstał w 1894 r. głównie z przyczyn technicznych.
- Chodziło o to, aby była możliwość mijania się pociągów. Najbliższa "mijanka" była w Sopocie i w Chyloni. Gdynia znajdowała się pośrodku tej trasy i uznano, że to dobre miejsce - opowiadał w wywiadzie dla Wyborczej Grzegorz Fey, miłośnik kolei, członek Pomorskiego Towarzystwa Miłośników Kolei Żelaznych. - Na początku Gdynia była tylko przystankiem. Poza niewielką drewnianą poczekalnią, kilkoma lampami i tablicą z nazwą miejscowości nie było nic. Dopiero po prawie 10 latach w ślad po budowie w Gdyni domu kuracyjnego dokonano rozbudowy przystanku, powstał budynek z cegły z kasami, potem poczekalnia z prawdziwego zdarzenia, a Gdynia zyskała zaszczytne miano stacji IV klasy.
W 1926 r. Gdynia otrzymała prawa miejskie, budowano port. Miasto potrzebowało więc nowego dworca.
- Na początku uważano, że projektowany budynek jest za duży, po rozbudowie miasta okazało się, że jest wręcz odwrotnie - mógłby być większy. Pierwsi pasażerowie pojawili się na dworcu w lipcu 1926 roku - opowiada Grzegorz Fey. - Budynek nie przypominał tego, z którego korzystamy dzisiaj. Zaprojektowany został przez inżyniera Romualda Millera w modnym wówczas stylu narodowym, który był niekiedy określany mianem "zakopiańskiego". Wewnątrz znajdowały się kasy, poczekalnia, toalety, przechowalnia bagażu, restauracja, księgarnia, punkt wymiany walut, a nawet fryzjer. Obok wybudowano tzw. dworzec letni, do którego prowadziło przejście bardzo podobne do tego, które łączy dzisiejszy budynek z dworcem SKM.
Turystyka rozwijała się coraz prężniej. Do miasta przybywało sporo letników i w ten sposób usprawniono ich obsługę. Z czasem jednak liczba podróżnych wzrosła również poza sezonem letnim i część letnią przystosowano do obsługi pasażerów przez cały rok.
W czasie wojny dworzec ten został spalony i zrujnowany. Po wojnie podjęto decyzję o jego zburzeniu i budowie nowego. W końcu lat 40. przystąpiono więc do budowy nowego dworca, według projektu profesora Wacława Tomaszewskiego, który został niedawno poddany renowacji.
Na zalesionym wzniesieniu pomiędzy dzisiejszymi jezdniami Alei Zwycięstwa, w pobliżu granicy Gdyni z Sopotem stał przed wojną niewielki kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa.
- Katolicka świątynia na terenie majątku w Kolibkach została zbudowana w 1763 r. z inicjatywy jego ówczesnego właściciela, generała wojsk polskich hrabiego Józefa Przebendowskiego. Kościół ustawiony został tuż przy Szosie Gdańskiej, łączącej Gdańsk z Wejherowem - opowiadał w Wyborczej Krystian Mielczarski, miejski przewodnik turystyczny. - Zbudowana w stylu barokowym jednonawowa, murowana świątynia była niewielka, otrzymała jednakże stosunkowo bogate rokokowe wyposażenie. W założeniu kościół miał służyć mieszkańcom majątku, a zarazem stanowić pielgrzymkową kaplicę dla wyruszających corocznie z Oliwy na odpust Wniebowstąpienia na Kalwarii w Wejherowie pielgrzymów, którzy mieli wyznaczony przy nim jeden z postojów. Na południe od kościoła postawiono natomiast kilka innych budynków, m. in. mały dom dla organisty i duże domostwo, w którym mieścił się przytułek dla starszych osób, szpital dla ubogich oraz parafialna szkoła dla dzieci z terenu majątku. W 1902 r. na południe od powyżej wymienionych zabudowań założono cmentarz, na którym dokonywano pochówków od 1904 do 1946 r.
Hitlerowskie władze okupacyjne zamknęły kościół oraz rozpoczęły jego wyburzanie. Zakończono je wiosną 1940 r.
Z archiwum Sławomira Kitowskiego
W 1999 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Orłowa, zaznaczono zarys fundamentów kościoła. Ma on postać niskiego murku, na którym umieszczona została tablica z informacją o dziejach świątyni. O dawnym kościele przypomina również wysoki metalowy krzyż, ustawiony w pobliżu w 1990 r. Sam cmentarz został w dużym stopniu zniszczony w trakcie II wojny światowej. Odnowiono go dopiero trzy lata temu, a ostatnio przy wejściach pojawiła się informacja o jego historii i lista nazwisk niektórych pochowanych na nim osób.
Przed wojną na rzece Kaczej, która w Orłowie w pobliżu Domku Żeromskiego wpada do zatoki, działałały aż trzy młyny. Do dziś zachowały się: budynek jednego z nich - w majątku kolibkowskim oraz zespół zabudowań osady młyńsko-rzemieślniczej przy ul. Kościelnej.
Po trzecim młynie zostały już tylko nieliczne ślady (m.in. resztki fundamentów). Jedną z pamiątek jest także zdjęcie powyżej.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze