Kaci Hitlera. Twarze nigdy nie skazanych SS-manów ze Stutthofu

Choć działał od pierwszych dni września 1939 r., z początku Zivilgefangenenlager Stutthof nie miał statusu obozu koncentracyjnego, ale miejsca odosobnienia osób cywilnych. W rzeczywistości pełnił jednak właśnie rolę obozu, którego status otrzymał oficjalnie 7 stycznia 1942 r. Podobnie jak w okupowanej Polsce, polityka Niemiec hitlerowskich w dawnym Wolnym Mieście Gdańsku dążyła do sprowadzenia Polaków do grupy niewykwalifikowanych pracowników fizycznych. Drugim założeniem polityki rasowej był zamiar eksterminacji biologicznej Żydów. Sam obóz powstał u nasady Mierzei Wiślanej, przy drodze, na zachód od wsi Sztutowo. Od zabudowań dzieliło go kilka kilometrów. Już od pierwszych dni do obozu ściągano Polaków i Żydów, a także osoby chore psychicznie. Jeszcze przed wojną działające na Pomorzu niemieckie 'oddziały samoobrony' sporządziły wykaz osób, według którego od pierwszych dni wojny przystąpiono do masowych aresztowań. Byli to głównie polscy działacze narodowi, polityczni i religijni. Pierwszym komendantem, od 2 września 1939 r., był SS-Obersturmbannführer Max Pauly. Sprawował tę funkcję do 31 sierpnia 1942 r., kiedy objął obóz w Neuengamme. W 1946 r. brytyjski trybunał wojskowy skazał go na karę śmierci. Jego winy były podobno tak oczywiste, że wojskowi oskarżyciele nie ściągali nawet świadków oraz dokumentów dotyczących działalności w Stutthofie. Od początku w obozie panował terror strażników, dokonywany pod płaszczykiem prawa rasowego. W obozie zginęło łącznie 65 ze 110 tys. więźniów, byli oni obywatelami 28 państw. Załoga liczyła podczas wojny jednorazowo do 800 osób. Większość z nich nie została po wojnie osądzona.

Muzeum Stutthof

1 z 29

Choć działał od pierwszych dni września 1939 r., z początku Zivilgefangenenlager Stutthof nie miał statusu obozu koncentracyjnego, ale miejsca odosobnienia osób cywilnych. W rzeczywistości pełnił jednak właśnie rolę obozu, którego status otrzymał oficjalnie 7 stycznia 1942 r. Podobnie jak w okupowanej Polsce, polityka Niemiec hitlerowskich w dawnym Wolnym Mieście Gdańsku dążyła do sprowadzenia Polaków do grupy niewykwalifikowanych pracowników fizycznych. Drugim założeniem polityki rasowej był zamiar eksterminacji biologicznej Żydów. Sam obóz powstał u nasady Mierzei Wiślanej, przy drodze, na zachód od wsi Sztutowo. Od zabudowań dzieliło go kilka kilometrów. Już od pierwszych dni do obozu ściągano Polaków i Żydów, a także osoby chore psychicznie. Jeszcze przed wojną działające na Pomorzu niemieckie 'oddziały samoobrony' sporządziły wykaz osób, według którego od pierwszych dni wojny przystąpiono do masowych aresztowań. Byli to głównie polscy działacze narodowi, polityczni i religijni. Pierwszym komendantem, od 2 września 1939 r., był SS-Obersturmbannführer Max Pauly. Sprawował tę funkcję do 31 sierpnia 1942 r., kiedy objął obóz w Neuengamme. W 1946 r. brytyjski trybunał wojskowy skazał go na karę śmierci. Jego winy były podobno tak oczywiste, że wojskowi oskarżyciele nie ściągali nawet świadków oraz dokumentów dotyczących działalności w Stutthofie. Od początku w obozie panował terror strażników, dokonywany pod płaszczykiem prawa rasowego. W obozie zginęło łącznie 65 ze 110 tys. więźniów, byli oni obywatelami 28 państw. Załoga liczyła podczas wojny jednorazowo do 800 osób. Większość z nich nie została po wojnie osądzona.

Nazwiska strażników sprawdzaliśmy w trzech rejestrach - obozowym (opracowanym przez Marka Glińskiego), procesów i deportacji do Polski oraz Dienstalterslisten der SS. O wielu strażnikach dane są enigmatyczne, zapewne po 1945 r. wiedli oni spokojne życie.
Georg Lamzert, w obozie 29 czerwca 1944 - 29 lipca 1944, przeniesiony do KL Buchenwald.

Muzeum Stutthof

2 z 29

Nazwiska strażników sprawdzaliśmy w trzech rejestrach - obozowym (opracowanym przez Marka Glińskiego), procesów i deportacji do Polski oraz Dienstalterslisten der SS. O wielu strażnikach dane są enigmatyczne, zapewne po 1945 r. wiedli oni spokojne życie. Georg Lamzert, w obozie 29 czerwca 1944 - 29 lipca 1944, przeniesiony do KL Buchenwald.

Richard Lange Rottenfuhrer SS, urodzony 5 września 1901, nr SS 166739, w Stutthof od samego początku, okresowo w załodze podobozu w Granicznej Wsi.

Muzeum Stutthof

3 z 29

Richard Lange Rottenfuhrer SS, urodzony 5 września 1901, nr SS 166739, w Stutthof od samego początku, okresowo w załodze podobozu w Granicznej Wsi.

Fritz Senger, jeden z członków załogi SS

Muzeum Stutthof

4 z 29

Fritz Senger, jeden z członków załogi SS "po cywilnemu". Nie występuje na liście ekstradycji do Polski.

Prosper Klein - unterscharführer (odpowiednik podporucznika) SS, urodzony 25 czerwca 1913, nr. SS 190930, w Stutthof od 1 września 1939 r., w 1943 r. przeniesiony do KL Buchenwald.

Muzeum Stutthof

5 z 29

Prosper Klein - unterscharführer (odpowiednik podporucznika) SS, urodzony 25 czerwca 1913, nr. SS 190930, w Stutthof od 1 września 1939 r., w 1943 r. przeniesiony do KL Buchenwald.

Paul Siebert. Nr SS 166436, stopień SS- Rottenfuhrer.

Muzeum Stutthof

6 z 29

Paul Siebert. Nr SS 166436, stopień SS- Rottenfuhrer.

Paul Kamin, Rottenfuhrer SS, urodzony 9 września 1905 r., w SS nr. 166515. W obozie Stutthof był od 1 września 1939 r. do 30 czerwca 1941 r.

Muzeum Stutthof

7 z 29

Paul Kamin, Rottenfuhrer SS, urodzony 9 września 1905 r., w SS nr. 166515. W obozie Stutthof był od 1 września 1939 r. do 30 czerwca 1941 r.

Walter Otromke, SS-Rottenführer (stopień ten był przyznawany za osiągnięcia dla partii, ale dla osób, które nie posiadały wystarczającego wykształcenia by zostać podoficerami - odpowiednik kaprala).
Urodzony 28 grudnia 1908 r., nr. SS 273017. W Stutthof od 1 września 1939 r., okresowo w załodze podobozu w Elblągu, zwolniony z załogi obozu 14 kwietnia 1941 r.

Muzeum Stutthof

8 z 29

Walter Otromke, SS-Rottenführer (stopień ten był przyznawany za osiągnięcia dla partii, ale dla osób, które nie posiadały wystarczającego wykształcenia by zostać podoficerami - odpowiednik kaprala). Urodzony 28 grudnia 1908 r., nr. SS 273017. W Stutthof od 1 września 1939 r., okresowo w załodze podobozu w Elblągu, zwolniony z załogi obozu 14 kwietnia 1941 r.

Vinzenz Ornth, SS-Schütze - strzelec, podstawowy stopień wojskowy w Waffen-SS, urodzony 9 stycznia 1912 r., w Stutthof jako wartownik od 2 marca 1943 r. do 27 grudnia 1943 r. Ornth był w Waffen SS i w przeciwieństwie do większości załogi prawdopodobnie wziął udział w walkach podczas wojny.

Muzeum Stutthof

9 z 29

Vinzenz Ornth, SS-Schütze - strzelec, podstawowy stopień wojskowy w Waffen-SS, urodzony 9 stycznia 1912 r., w Stutthof jako wartownik od 2 marca 1943 r. do 27 grudnia 1943 r. Ornth był w Waffen SS i w przeciwieństwie do większości załogi prawdopodobnie wziął udział w walkach podczas wojny.

Otto Nickel, Obersturmbannführer (odpowiednik podpułkownika) SS. Urodzony 12 listopada 1899 r, służbę w Stutthof pełnił od 20 listopada 1942 r. do 8 kwietnia 1943. Następnie był w KL Oświęcim, ponownie w Stutthof od 17 czerwca 1943 r, dwa miesiące później zwolniony z załogi obozu.

Muzeum Stutthof

10 z 29

Otto Nickel, Obersturmbannführer (odpowiednik podpułkownika) SS. Urodzony 12 listopada 1899 r, służbę w Stutthof pełnił od 20 listopada 1942 r. do 8 kwietnia 1943. Następnie był w KL Oświęcim, ponownie w Stutthof od 17 czerwca 1943 r, dwa miesiące później zwolniony z załogi obozu.

Nicolaus Ophermann, Schutze SS, urodzony 26 grudnia 1924, w Stutthof jako wartownik od 2 marca 1943 do 27 grudnia 1943 r.

Muzeum Stutthof

11 z 29

Nicolaus Ophermann, Schutze SS, urodzony 26 grudnia 1924, w Stutthof jako wartownik od 2 marca 1943 do 27 grudnia 1943 r.

Otto Neubauer - kierownik biura budowlanego w obozie Stutthof. Jego stopień to SS-Haupsturmführer (odpowiadał stopniowi Hauptmanna - kapitana w Wehrmachcie).

Muzeum Stutthof

12 z 29

Otto Neubauer - kierownik biura budowlanego w obozie Stutthof. Jego stopień to SS-Haupsturmführer (odpowiadał stopniowi Hauptmanna - kapitana w Wehrmachcie).

Adam Niedermayer, Schutze SS, urodzony 11 września 1914 r, w załodze Stutthof od 6 lipca 1943 r. do 10 sierpnia 1943. Został zwolniony.

Muzeum Stutthof

13 z 29

Adam Niedermayer, Schutze SS, urodzony 11 września 1914 r, w załodze Stutthof od 6 lipca 1943 r. do 10 sierpnia 1943. Został zwolniony.

Franz Niedhammer, Shutze SS, urodzony 7 stycznia 1904, w załodze obozu od 6 lipca 1943 r.

Muzeum Stutthof

14 z 29

Franz Niedhammer, Shutze SS, urodzony 7 stycznia 1904, w załodze obozu od 6 lipca 1943 r.

Albert Schwartz - jeden z nielicznych, który nie uniknął wymiaru sprawiedliwości. Urodzony 11 maja 1905 w Schwarzenau. W NSDAP i SA aktywnie udzielał się już od 1930 r., rok później w SS. Kierował obozową administracją obozu Stutthof od kwietnia 1940 do 1941 r., później był adiutantem komendanta obozu. Od października 1942 r. był Arbeitseinsatzführerem w Buchenwaldzie. Po wojnie Amerykanie sądzili go w procesie załogi Buchenwaldu. Skazany na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok zamieniono na dożywocie. Z więzienia został jednak zwolniony już 14 maja 1954 r. Pracował później w fabrykach przemysłowych na terenie Niemiec Zachodnich.

Muzeum Stutthof

15 z 29

Albert Schwartz - jeden z nielicznych, który nie uniknął wymiaru sprawiedliwości. Urodzony 11 maja 1905 w Schwarzenau. W NSDAP i SA aktywnie udzielał się już od 1930 r., rok później w SS. Kierował obozową administracją obozu Stutthof od kwietnia 1940 do 1941 r., później był adiutantem komendanta obozu. Od października 1942 r. był Arbeitseinsatzführerem w Buchenwaldzie. Po wojnie Amerykanie sądzili go w procesie załogi Buchenwaldu. Skazany na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok zamieniono na dożywocie. Z więzienia został jednak zwolniony już 14 maja 1954 r. Pracował później w fabrykach przemysłowych na terenie Niemiec Zachodnich.

Ignatz Pöss, Sturmann SS (stopień przyznawany szeregowym członkom, którzy w czasie pierwszych sześciu miesięcy służby nie otrzymali nagany). Urodzony 4 sierpnia 1911 r., w Stuthoff od 2 marca 1943 r., z okresem przerwy na pracę w załodze podobozu w Policach.

Muzeum Stutthof

16 z 29

Ignatz Pöss, Sturmann SS (stopień przyznawany szeregowym członkom, którzy w czasie pierwszych sześciu miesięcy służby nie otrzymali nagany). Urodzony 4 sierpnia 1911 r., w Stuthoff od 2 marca 1943 r., z okresem przerwy na pracę w załodze podobozu w Policach.

Martin Posingis, Schutze SS, urodzony 27 maja 1907 r. W Stutthof od 29 czerwca 1944 do 31 sierpnia 1944 r.

Muzeum Stutthof

17 z 29

Martin Posingis, Schutze SS, urodzony 27 maja 1907 r. W Stutthof od 29 czerwca 1944 do 31 sierpnia 1944 r.

Nie wszyscy uniknęli wymiaru sprawiedliwości. Skazano m.in. kierownictwo obozu. Pierwszym komendantem od 2 września 1939 r. był SS-Obersturmbannführer Max Pauly. Sprawował tę funkcję do 31 sierpnia 1942 r., kiedy objął obóz w Neuengamme. W 1946 r. brytyjski trybunał wojskowy skazał go na karę śmierci. Jego winy były podobno tak oczywiste, że wojskowi oskarżyciele nie ściągali nawet świadków oraz dokumentów dotyczących działalności w Stutthofie. Wyrok śmierci na byłym komendancie wykonano w październiku 1946 r.

Muzeum Stutthof

18 z 29

Nie wszyscy uniknęli wymiaru sprawiedliwości. Skazano m.in. kierownictwo obozu. Pierwszym komendantem od 2 września 1939 r. był SS-Obersturmbannführer Max Pauly. Sprawował tę funkcję do 31 sierpnia 1942 r., kiedy objął obóz w Neuengamme. W 1946 r. brytyjski trybunał wojskowy skazał go na karę śmierci. Jego winy były podobno tak oczywiste, że wojskowi oskarżyciele nie ściągali nawet świadków oraz dokumentów dotyczących działalności w Stutthofie. Wyrok śmierci na byłym komendancie wykonano w październiku 1946 r.

Komendantem był też SS-Hauptsturmführer Paul Werner Hoppe, pełniący funkcję komendanta KL Stutthof do końca istnienia obozu, tj. do maja 1945 r. W 1955 r. stanął przed zachodnioniemieckim sądem w Bochum oskarżony o masakrę więźniów Stutthofu pod Neustadt. Hoppe początkowo skazany został jedynie na karę 5 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności. W 1957 r. przeprowadzono jednak rozprawę rewizyjną i w jej wyniku wyrok podwyższono do 9 lat więzienia. Hoppe wyszedł z więzienia w 1960 r. Zmarł w 1974 w Bochum.

Muzeum Stutthof

19 z 29

Komendantem był też SS-Hauptsturmführer Paul Werner Hoppe, pełniący funkcję komendanta KL Stutthof do końca istnienia obozu, tj. do maja 1945 r. W 1955 r. stanął przed zachodnioniemieckim sądem w Bochum oskarżony o masakrę więźniów Stutthofu pod Neustadt. Hoppe początkowo skazany został jedynie na karę 5 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności. W 1957 r. przeprowadzono jednak rozprawę rewizyjną i w jej wyniku wyrok podwyższono do 9 lat więzienia. Hoppe wyszedł z więzienia w 1960 r. Zmarł w 1974 w Bochum.