60-lecie ZOO w Oliwie. "Pierwsze zwierzęta przywozili marynarze"

- To jest jedno z pierwszych zdjęć, do jakich mi się udało dotrzeć, ok. 1890 r.- opowiada Michał Targowski, dyrektor ZOO w Oliwie. - Proszę zobaczyć, to były dwa niezależne budynki, nie ma jeszcze łącznika, w którym w tej chwili mieści się dział dydaktyczny. W latach 60-tych tu była restauracja a przed wojną, na początku ubiegłego wieku - bardzo stylowa piękna kawiarnia. W czasie wojny był tu szpital, trafiali tu żołnierze niemieccy z frontu.

Zdjęcie z 1906 r. zrobione mniej więcej z wysokości wybiegu dla słonia. Polna alejka dzisiaj wyłożona jest kostką. Po lewej stronie jest wybieg dla fok.

.

Dzisiaj teren ZOO to ok. 130 ha. - Wtedy był mniejszy, "kończył się na słoniu" - mówi dyrektor ogrodu.

Oficjalnie otwarcie ogrodu nastąpiło w maju 1954 r.

Najstarszy wpis w księdze pamiątkowej pochodzi z 2 maja 1954 r.: - Otwarcie ogrodu zoologicznego w Gdańsku to jeszcze jedna zdobycz naszej władzy ludowej - pisze z pietyzmem nieznany obywatel (niestety podpis pod notką jest nieczytelny).

.

Pierwszym kierownikiem a potem dyrektorem ogrodu został Michał Massalski.

Targowski: - On zrobił tu ogromną robotę. To był budowniczy. Kalosze codziennie zakładał, szedł w teren, wolał z robotnikami iść niż gdzieś w biurach siedzieć.

.

Dyrektor Massalski miał niesamowitą wizję przestrzenną i stwierdzamy współcześnie, że potrafił w niektórych miejscach podjąć bardzo dobrą decyzję, jak np. tę o wybudowaniu basenu dla fok, w miejscu gdzie kiedyś stały...garaże. Budowa basenu odbywała się oczywiście w czynie społecznym. Z entuzjazmem ten ogród budowano.

.

Basen dla fok dzisiaj.

.

W 1955 r. darem załogi statku Kiliński był... boa dusiciel.

"Siedem węży - boa, w tym dwa olbrzymy, 16 ptaków podzwrotnikowych, 12 małp, dwa lisy tropikalne oraz 2 mangusty. Jest jeszcze możliwe, że będziemy mieli także i... słonia" - depeszowali marynarze.

Ms/ "Pokój", który zawinął do Gdyni, przywiózł także węża boa. Zespół PGR z Sobowidza przysłał cielę o sześciu nogach.

Ochmistrz z "Jedności" ofiarował małpkę Kubusia z rodziny Makati. M/s "Buczek" przywiózł węża boa oraz lisa tropikalnego i małpkę. "Bytom" ofiarował ZOO gazelę.

W 1968 r. do ZOO przyjechał słoń indyjski

.

Słonica dostałą na imię: Samanta

.

Wejście do ZOO, rok 1954. - Teren był bardziej... no nie chcę powiedzieć dziki, był nieprawdopodobnie naturalny. Całkowita dżungla, jak spadł deszcz to tu był dramat. Ciekawostką jest, że został tu nagrany epizod wykorzystany przy kręceniu filmu Krzyżacy - opowiada dyrektor. - Trudno mi powiedzieć, która to scena, być może ta kiedy Jagienka skacze do wody? Opowiadały mi o tym osoby, które tu pracowały już w latach 50. i 60.

Wejście do ZOO w latach 60. i dzisiaj. Niewiele się nie zmieniło - budka dalej funkcjonuje, tyle że jest bardziej rozbudowana. Mieści się tu kasa biletowa. Urosły drzewa, a brama otwierana jest na pilota.

.

.

- Te klatki powstały w 1965 r. Lata 60. - i to trzeba wyraźnie podkreślić - to była epoka budowania klatek - opowiada Michał Targowski. - Tu był niedźwiedź polarny, tu były lapmarty, niedźwiedzie himalajskie, tygrysy i jeszcze obok lwy. Ciasnota potężna. Ale taka była moda, taki styl i tak się budowało.

W latach 60. do ZOO waliły prawdziwe tłumy.

.

- Ogród cieszył się fantastyczną opinią dziennikarzy, społeczeństwa - opowiada dyrektor. - Ludziom to wystarczało, żeby pokazać szympansa w małej, ciasnej siatce. Nikt wtedy nie myślał, że on się może męczyć, bo tylko może głową obrócić czy piaskiem sypnąć. A przecież szympansy potrzebują przestrzeni, to, że one nam się tutaj pierwszy raz skutecznie rozmnożyły, to jakiś cud. Ale takie były czasy, takie warunki - kilka prętów w ziemię, siatka i mamy ekspozycję.

.

Teraz to jest nie do pomyślenia. Przebudowaliśmy wybiegi, polikwidowaliśmy ogrodzenia, są fosy, zrezygnowaliśmy z niektórych gatunków - lwy, które żyły w klatkach - do widzenia. I nie było lwów w klatkach. Teraz dopiero wrócą, po kilkunastu latach, na piękny wybieg. Przyjadą jesienią.

Targowski: - Zastanawialiśmy się, czy budować pawilony, ale postawiliśmy na infrastrukturę. Położyliśmy kostkę, bo tu wcześniej tylko polne drogi były, więc latem wszyscy mieli brudne nogi, jak spadł deszcz - mokre. Teraz mamy ponad 5 kilometrów dróg spacerowych, nawet panie w szpileczkach mogą przez ZOO przejść.

.

Gazyfikację zrobiliśmy, przecież tu było 17 kotłowni koksowych. To ogromna inwestycja - położenie rur, norma gazowa, ale teraz wszystko jest ekologicznie.

Potem małpiarnia. Najpierw dla szympansów i orangutanów.

.

Także woliery dla ptaków zostały postawione nowe, a stare wyremontowane.

- Tu jest ogrodzenie na wybiegu dla wielbłądów. Kiedyś parkany były wszędzie. Piach i błotniste tereny.

Teraz w ogóle nie ma ogrodzeń, tylko są fosy i jest kostka - mówi Targowski. - Te fosy i tak są za duże dla wielbłądów, wielbłądowi wystarczy dwudziestokilkucentymetrowa fosa i już jej nie przejdzie. Ludzie to tak. Zwracamy uwagę, ale i tak od czasu do czasu znajdzie się ktoś, kto będzie sobie zdjęcia robił. Szczególnie u jednogarbnych, gdzie jest niska fosa.

.

Wyremontowany został także budynek administracyjny.

.

Targowski: - Niektórzy kręcili nosem, ale przecież gdzieś te biura trzeba było mieć. A ten budynek już się prawie walił.

Pięścią się w ten mur pruski walnęło i ręka na drugą stronę przechodziła. Tak więc w latach 90. został rozebrany do fundamentów i odbudowany na podstawie zachowanej dokumentacji.

W 2007 r. ruszyła budowa żyrafiarni, zwierzęta zamieszkały tam dopiero rok później.

.

Targowski: - Nasz ogród należy do EAZA, czyli Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych. Dzięki temu dostajemy zwierzęta za darmo, pod warunkiem, że spełnimy wymogi. Otrzymaliśmy m.in. grupę kawalerów żyraf. Sami panowie. Samica to problem, bo kiedy się pojawia, to panowie przestają się lubić. I wtedy wybucha wojna na śmierć i życie. Dosłownie. Klasyczna walka o kobietę. Gdybyśmy dostali samicę, to musielibyśmy oddać pozostałe samce i zostawić jednego.

Kończy się budowa lwiarni. Koszt inwestycji to 6 mln zł. Lwy przyjadą do Oliwy jesienią.

- Lwy są już zarezerwowane. - Trzy dziewczyny i chłopak przyjadą do nas z Francji - opowiada dyrektor zoo. - To lwy angolskie. Dla większości ludzi lew to lew, ale dla znawców: to czysta rasa - mówi dyrektor ogrodu.

Otwarcie lwiarni w październiku.

Współczesne ZOO to nie tylko klatki, wybiegi i ekspozycje. To także zajęcia ze zwierzętami.

- Nasi ludzie robią kapitalne rzeczy - mówi Targowski.

Regularnie prowadzone są treningi dla żyraf, dzięki którym te płochliwe z natury zwierzęta oswajają się z obecnością człowieka.

- Weterynarz może podejść i pobrać żyrafie krew do badania, nie trzeba zwierzęcia usypiać - mówi dyrektor.

Fot. Beata Kitowska / AG

Michał Krause z kolei... czyta małpom. Tolkiena, książki podróżnicze, National Geographic. Odpala filmy na laptopie, puszcza muzykę poważną i pokazuje fotografie. Jego głównymi podopiecznymi są orangutany: samica Raja i wielki samiec Albert.

Fot. Dominik Werner / Agencja Gazeta