Targ Węglowy został przyznany Gdańskowi przywilejem po roku 1342. Służył jako miejsce postojowe dla koni oraz przedpole murów miejskich. Od XV w. w miejscu tym obecny był już handel węglem. W tym czasie odbywał się też tutaj jarmarki św. Dominika i z tego powodu w dokumentach często pojawia się nazwa Dominiksplan (plac Dominikański).
Placem w dzisiejszym tego słowa znaczeniu targ został dopiero w XVII w., kiedy otoczyły go nowożytne fortyfikacje.
W tym czasie powstały też Wielka Zbrojownia oraz Stara Apteka, w której odlewano kule. Wizytę w tych budowlach w 1671 r. wspominał rajca Georg Schröder: "Następnie [po zwiedzeniu Zbrojowni] pokazują człowiekowi Aptekę, w której są kule, granaty do armat i kule do puszek w pięknych blaszanych pudłach. Widzimy tu także kule łańcuchowe i spiczaste [z ostrzami]. Kule są całymi stosami ładnie ułożone i osłonięte, a na górze stoi blaszany konstabl. U góry kule są pomalowane krowią sierścią i byczą krwią. Dozorca uzbrojenia pokazał też winogrona, oraz imbir i bryły żelaza, które się też również wystrzeliwuje z puszek".
Na zdjęciu - Targ Węglowy na najstarszej zachowanej fotografii, z 1853 r.
Plac w epoce nowożytnej służył często manewrom wojskowym lub paradom. Również wymiar sprawiedliwości korzystał z usytuowania między nowożytnymi wałami a średniowiecznymi murami. Umieszczono tu przyrządy służące do karania. Znajdowała się tu oślica, na której siedzieli skazani, jako symbol hańby. Znajdowały się tu też budzące grozę szubienica i koło służące do łamania kości. Na ścianie kompleksu przedbramia zachował się do dzisiaj pręgierz z tej epoki.
Na zdjęciu - Targ Węglowy w drugiej połowie XIX w.
Fortyfikacje zamykały targ od strony zachodniej i północnej. Południowy kraniec stanowił kompleks gdańskiego barbakanu, czyli katownia i wieża więzienna, wschodnią - nie istniejąca dziś brama św. Ducha, zaś wschodnio-północną - Wielka Zbrojownia. W tym czasie na targu zaczęły się pojawiać liczne stragany, przede wszystkim z rzeczami używanymi lub uszkodzonymi produktami rzemieślników. Dlatego też część placu zaczęto nazywać "tandetą".
Na zdjęciu - Targ Węglowy w 1884 r.
Istotną zmianą na przełomie XVIII i XIX w. była budowa Teatru Miejskiego, według projektu Carla Samuela Helda. Ten architekt przedstawił włodarzom miasta trzy projekty spośród których rada wybrała ten, który najmniej zasłaniał Zbrojownię. Gdańszczanom jednak nie do końca przypadł klasycystyczny kształt teatru. Nazywali go żartobliwie "młynkiem do kawy".
W XIX w. pojawiła się też kolumnada przed istniejącymi jeszcze tutaj kramami, którą rozebrano w połowie stulecia. Rozpoczęła się wtedy intensywna zabudowa targu przez kamienice zazwyczaj posiadające na parterze sklepy lub lokale usługowe. Jeden ze sklepów prowadzony przez Maxa i Kaspra Freymanów zamienił się w 1905 r. w pierwszy w Gdańsku nowoczesny Dom Towarowy. Po Targu Węglowym w tym czasie jeździł już tramwaj.
Na zdjęciu - dom handlowy braci Freyman.
W 1898 r. wybudowano też najbardziej ekskluzywny w mieście hotel Danziger Hof, w modnym wówczas stylu neomanieryzmu. Powstał on w miejscu zlikwidowanych nowożytnych wałów obronnych.
Hotel zaprojektowany został przez berlińskiego architekta Karla Gausego, wykonawcą był gdański mistrz budowlany Alex Frey. Hotel dysponował 120 pokojami, restauracją, kawiarnią, cukiernią i salą balową z estradą. Jako pierwszy hotel w Gdańsku posiadał windy. Wizytował w nim cesarz Wilhelm II z cesarzową Viktorią, król Johann Georg von Sachsen czy prezydent Ignacy Paderewski. Niestety, hotel w 1945 r. uległ bardzo dużym zniszczeniom. Spalonych ruin postanowiono nie odbudowywać.
Od 1940 r. Targ Węglowy nosił nazwę Placu Teatralnego. Podczas działań wojennych w 1945 r. ucierpiały mocno kamienice oraz teatr miejski.
Na zdjęciu - zniszczenia wojenne.
Teatr odbudowano dopiero w roku 1967, w formie nawiązującej do historycznej. Tym razem ze względu na przeszklenia teatr zyskał przydomek "akwarium".
W latach PRL zlikwidowano też jeżdżący po targu od 1873 r. tramwaj. Plac zaczął pełnić rolę parkingu. W 1961 r. przy targu powstał salon meblowy, późniejszy budynek LOT.
Na zdjęciu - Targ Węglowy w 1984 r.
W latach 90. na nowo rozpoczęła się dyskusja nad Targiem Węglowym. W 1993 r. powstał Pasaż Królewski z 29 boksami, który obecnie jest raczej symbolem kiczu, niż miejscem uatrakcyjniającym reprezentacyjny plac Gdańska. W dyskusji na łamach miesięcznika 30 dni ukazywano różne koncepcje zagospodarowania placu - od odbudowy hotelu Danziger Hof po nowoczesną postmodernistyczną szklaną zabudowę.
Rozpoczęta w 2013 r. akcja Gazety Wyborczej doprowadziła do ponownego rozpatrzenia różnych wariantów dla Targu Węglowego. W okresie wakacyjnym targ zaczął pełnić rolę miejskiego skweru. Na miejscu pojawiły się leżaki, mobilne kubiki służące za stołki, stoliki i półki, trawniki.
Akademia Sztuk Pięknych wspólnie z Politechniką Gdańską zorganizowały w tym roku konkurs na wizje Targu Węglowego, na który wpłynęło 36 prac. Były wśród nich zarówno śmiałe nowoczesne projekty, jak i takie, które miały w założeniu mocno nawiązywać do historii tego miejsca.
Przebudowę swojego budynku zapowiedział również w tym roku Teatr Wybrzeże.
Fot. Renata Dąbrowska / Agencja Gazeta
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze