Ukrainiec, Hindus, Turek, Uzbeczka... Boże Narodzenie niejedno ma imię

Eugeniusz Sobol jest Ukraińcem, urodził się w 1971 r. w Kijowie. W 1993 r. przyjechał do Gdańska. W ramach stypendium rządu polskiego dostał się na studia - skończył polonistykę na Uniwersytecie Gdańskim. Tu także obronił doktorat z twórczości Jarosława Iwaszkiewicza - praca właśnie ukazała się w formie książkowej. Mieszka w Sopocie, jest pisarzem i krytykiem literackim. Wydał zbiór opowiadań pt. "Killer".

- W tym roku nie dla wszystkich Ukraińców te Święta będą radosne. Dla wielu tysięcy ludzi wiążą się przede wszystkim ze wspomnieniami o utracie bliskich, którzy polegli w czasie starć na Majdanie oraz w strefie działań wojennych na wschodniej Ukrainie. Oni już nigdy nie zasiądą przy świątecznym stole. Toczy się wojna. Ponad 500 tysięcy uchodźców nie będzie mogło spędzić tych Świąt w swoim własnym domu. Dlatego w Nowy Rok 2015 Ukraina wchodzi przede wszystkim z nadzieją na pokój.

Jak ja spędzę to Boże Narodzenie? Obchodzę zarówno katolickie Święta, jak i prawosławne. W tym roku zostaję w Sopocie, zaprosiła mnie rodzina przyjaciela. Jego rodzice na pewno przyrządzą tradycyjne polskie potrawy, które uwielbiam. Jednak polski barszcz różni się od ukraińskiego.

Po ukraińsku Boże Narodzenie to Rizdwo Chrystowe. Prawosławni i greko-katolicy na Ukrainie zaczynają Święta w noc z 6 na 7 stycznia uroczystą liturgią w cerkwi, po której idą do domów na świąteczną wieczerzę. Podczas kolacji na stole znajduje się dwanaście potraw, między innymi gołąbki z kaszą gryczaną i gołąbki z ziemniakami, sos grzybowy, ryba, kompot z suszonych owoców, barszcz, jednak najważniejszym z dań jest kutia. Przyrządza się ją zwykle z gotowanych ziaren pszenicy lub jęczmienia z dodatkiem miodu, maku i bakalii. Na deser podaje się ciasto i pączki. Spodziewam się, że część z tych potraw przygotuje moja mama.

Kiedyś Świąt Bożego Narodzenia nie było w moim życiu, bo w Związku Radzieckim oficjalnie obchodzono tylko początek Nowego Roku. Pamiętam, jak wtedy w Kijowie stały olbrzymie kolejki po mandarynki i pomarańcze. Przed północą przemówienie wygłaszał sekretarz generalny partii komunistycznej. Władze raczej nieprzychylnie patrzyły na udział w nabożeństwach świątecznych. Na porządku dziennym było spisywanie przez tajniaków, odbywające się przed wejściem do świątyń. Zwłaszcza notowano młodych ludzi, którzy z powodu swoich przekonań religijnych nie mogli potem na przykład dostać się na studia. Ateizm był obowiązującą doktryną.

Jeśli zaś chodzi o prezenty na Ukrainie istnieją dwie tradycje. Świecka, według której prezenty roznosi Dziadek Mróz z towarzyszącą mu Śnieżynką, i religijna - związana z postacią św. Mikołaja. Jednak coraz bardziej zaczyna przeważać ta druga. Rozpowszechnione jest kolędowanie przez dzieci, przebierających się za folklorystyczne postacie. Sam chciałbym pod choinkę dostać dziewięciotomową "Historię filozofii" Fredericka Coplestona.

Dla mnie Święta są przede wszystkim czasem refleksji i podsumowania ubiegłego roku. Wydałem książkę ?Jarosław Iwaszkiewicz i literatura rosyjska?. Opublikowałem ponad dwadzieścia artykułów, recenzji książkowych oraz relacji z

trójmiejskich wydarzeń kulturalnych. Przełożyłem dziesięć tekstów z ukraińskiego na polski i z polskiego na ukraiński. Świąteczny czas zamierzam wykorzystać na czytanie i pisanie - czeka kilka recenzji.

Bardzo lubię Boże Narodzenie. Podoba mi się świąteczny wystrój, który widać w domach, sklepach i na ulicach. Myślę, że niezwykle trudno byłoby prześcignąć Polaków w budowaniu podniosłej atmosfery tych Świąt.

Sunil Ahudża jest Hindusem, urodził się w Delhi. Od 25 lat mieszka w Gdańsku, obecnie prowadzi restaurację indyjską Mantra na Przymorzu. Ma żonę Jolantę i trójkę dzieci.

- Boże Narodzenie obchodzimy po polsku. Będzie tradycyjny stół wigilijny, tradycyjne potrawy. W tym roku Wigilię spędzimy u brata żony. Co roku się zmieniamy - jeśli u nas jest Wielkanoc, u nich Wigilia i na odwrót. Jeśli kolacja wigilijna odbywa się u nas, potrawy przygotowuje przede wszystkim moja żona. Ja też chętnie gotuję, ale raczej na pierwszy i drugi dzień świąt, lubię przyrządzać mięsa po indyjsku - w ostrym sosie, z przyprawami. Kucharze w naszej restauracji szykują świąteczne pierogi, ale w wersji nepalskiej, tzw. momo - z serem, z krewetkami.

Dopóki mieszkałem w Indiach, zanim poznałem Jolę, nie obchodziłem, rzecz jasna, Bożego Narodzenia. Nie było też jeszcze popularne dekorowanie w tym czasie ulic czy sklepów. Wiedzieliśmy, że to ważny czas dla katolików, mieliśmy znajomych chrześcijan. Ale świętowanie wtedy z nimi polegało na spotkaniu towarzyskim 25 grudnia, zwykła impreza i tyle.

Teraz to wygląda zupełnie inaczej. Mnóstwo szykowania, sprzątania, zakupów. Lubię Święta, ale cały problem z nimi polega na tym, że tyle jest przygotowań, a potem one tak szybko mijają...

Moja rodzina z Indii to hinduiści, ale wiedzą, że Jola jest katoliczką i zawsze dzwonią w Wigilię z życzeniami. My też oczywiście składamy życzenia tutejszym znajomym. Szkoda tylko, że coraz rzadziej ludzie piszą listy czy choćby pocztówki. Świat idzie na przód, pisze się głównie e-maile i sms-y, do każdego to samo, wystarczy tylko kliknąć "forward". Szkoda.

Co bym chciał dostać pod choinkę? Mówiąc żartem: nie ważne co, byle na mój rozmiar (śmiech). A tak serio? Zdrowie dla całej rodziny, to najważniejsze. I szczęście. Sam cały czas szukam jego definicji.

Oksana Szatogo urodziła się w Taszkiencie, stolicy Uzbekistanu. Ma korzenie polsko-rosyjsko-ukraińskie. W rodzinnym mieście skończyła Taszkiencki Instytut Irygacji, jest inżynierem elektrykiem. Jej mąż, Władysław także ma polskie pochodzenie. Pięć lat temu razem z dwoma córkami jako repatrianci przyjechali do Gdańska. Oksana obecnie kończy kurs księgowości, wolontariacko udziela porad obcokrajowcom odwiedzającym Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek.

- Nie jesteśmy taką ciepłą polską rodziną; zarówno moi jak i męża rodzice nie byli zbyt religijni, nie przekazali nam jak obchodzić te Święta. W Uzbekistanie mało kto świętuje Boże Narodzenie.

Ale staramy się. Robimy stół - tak to się u nas mówi - i teraz 24 grudnia i 7 stycznia, na prawosławne Boże Narodzenie. Dwunastu dań to nie będzie, ale na pewno nie zabraknie pierogów z grzybami, ryb, barszczu.

Będzie też oczywiście choinka i prezenty dla dzieci. Dla siebie chciałabym tylko zdrowia dla całej rodziny. Nic więcej mi nie trzeba.

Hasan Ciftci jest z pochodzenia Turkiem, urodził się w małej miejscowości Mursal w środkowej Anatolii. W Istambule skończył szkołę średnią i studia - turystyka i hotelarstwo. Studiując jednocześnie pracował w recepcji jednego z tamtejszych hoteli. W ten sposób poznał swoją przyszłą żonę, Irenę z Gdańska. W Gdańsku wzięli ślub w 1992 r., zamieszkali jednak w Istambule. Do Gdańska przeprowadzili się 15 lat temu. Dziś Hasan Ciftci ma tu biuro podróży ?Onur?. W ostatnich wyborach samorządowych kandydował do sejmiku woj. Pomorskiego, nie zdobył jednak wystarczającej liczby głosów. Jest prezesem Towarzystwa Polsko-Tureckiego.

- Święta? Oczywiście po polsku! Nawet, gdy jeszcze mieszkaliśmy w Turcji z Ireną, obchodziliśmy Boże Narodzenie. Pamiętam nasze pierwsze wspólne święta w Istambule. Irena chciała mieć koniecznie choinkę. Ale skąd ją wziąć? Nie było tak po prostu na rynku czy w sklepie. Poszedłem więc do lasu i nazbierałem gałęzi jakiegoś iglastego drzewa (śmiech). Irena wstawiła je do wazonu, udekorowała i mieliśmy choinkę. Trudniej było z karpiem. Irena twierdziła, że karp musi być. Obszedłem wszystkie okoliczne sklepy, w Istambule jest naprawdę niezły wybór ryb, ale karpia akurat nie znalazłem. Kupiłem za to śledzia, to też przecież wigilijna ryba.

Teraz, gdy mieszkamy w Polsce szykujemy dwanaście dań - gotuje żona, ona jest w tym po prostu lepsza. Spotykamy się z rodziną, śpiewamy kolędy. No dobrze, przyznam, że ja właściwie jestem tylko słuchaczem (śmiech). Jest też oczywiście choinka. Prawdziwa, choć nie wiem czy nie wolałbym sztucznej, bo potem to strasznie smutne wyrzucać na śmietnik drzewko, które jeszcze kilka dni wcześniej było całe udekorowane, oświetlone, w centrum uwagi. Dlatego staramy się kupować choinki w doniczce, a potem przesadzamy je na działkę. Ubiegłoroczna bardzo ładnie się przyjęła.

Wymarzony prezent? Chciałbym żeby nasze dzieci Anna Fatma i Damian Onur w tym świątecznym czasie dobrze się ze sobą dogadywały, żeby fajnie się ze sobą czuły. Bo na co dzień każde z nich ma swoje sprawy, swoje zajęcia - teraz niech znajdą czas dla siebie.

Tanya Stancheva: - Święta Bożego Narodzenia "Koleda" - jak je nazywamy w Bułgarii - są jednymi z ulubionych świąt rodzinnych. Mimo, że jesteśmy krajem prawosławnym obchodzimy je zgodnie z kalendarzem gregoriańskim 25 stycznia. Świętowanie zaczyna się wieczorem 24 grudnia (to tzw. Badni vecher), kiedy cała rodzina spotyka się przy stole. Dom jest wysprzątany, krewni razem a głowa rodziny rozpoczyna wieczór wkładając spore polano drewna, czyli tzw. badnik do kominka. Drewno pali się przez całą noc i w ten sposób wita nadchodzące święto. Dania wigilijne są postne i musi być ich nieparzysta liczba, zwykle to: siedem, dziewięć albo jedenaście różnych potraw. Wierzy się, że im więcej dań na stole tym bardziej owocny będzie nadchodzący rok. Większość bożonarodzeniowych dań składa się z fasoli, soczewicy, sarmi, czyli liści sałaty lub winogron zawiniętych wokół gotowanego ryżu lub fasoli, suszonych owoców, pieczonej papryki nadziewanej ryżem, orzechów, pikli czy tikvenik - to rodzaj placka, w tym wypadku z dynią. Obowiązkowo z okazji świąt piecze się specjalny chleb z monetą w środku. Każdy członek rodziny dostaje kromkę, ten kto znajdzie monetę będzie miał najwięcej szczęścia w przyszłym roku. Podczas kolacji pijemy dobre bułgarskie wina i rozmawiamy godzinami. To typowe, że bułgarskie kolacje świąteczne trwają nawet kilka godzin, traktujemy je raczej jako okazję to pogadania niż jedzenia. Po kolacji się nie sprząta i nie znosi resztek ze stołu - wierzymy, że przychodzą tu świętować duchy. Około północy, grupki mężczyzn ubranych w tradycyjne stroje zwane Koledari chodzą od domu do domu tańcząc i śpiewając specjalne pieśni, życząc zdrowia, bogactwa i szczęścia każdemu członkowi rodzin, które odwiedzają. Mój dziadek był kiedyś członkiem grupy Koledari w swojej wiosce i pamiętam jak bardzo cieszyłam się słysząc, że zbliżają się do naszego domu. Mój ojciec ma szkołę tańca, w ramach której też działa taka grupa. To stara tradycja ale widzę, że w ostatnich latach znów robi się popularna. 25 grudnia wymieniamy się prezentami, idziemy do kościoła i odwiedzamy pozostałych członków rodziny. Dzieci dostają prezenty pod choinką, przynosi je Diado Koleda, czyli św. Mikołaj. W mojej rodzinie zwykle idziemy na obiad do babci, która przygotowuje tego dnia przepyszną banitsę, czyli tradycyjny placek z serem, różne rodzaje mięsa i ciasto.

Isak Bengtzboe: - Choinka w szwedzkim domu to postawa. Królują prawdziwe drzewka. Owszem niektórzy kupują sztuczne ale to wciąż jeszcze mniejszość. Świętowanie zaczynamy 24 grudnia. Dania, które trafiają na wigilijny stół różnią się w zależności od regionu ale zwykle jest to wielki smorgasbord, czyli szwedzki stół z masą różnych potraw. Przy czym gotowana szynka, klopsiki, śledzie to podstawa. Bardzo tradycyjnym deserem jest pudding ryżowy. Wiąże się z nim także bardzo stara tradycja - pudding i masło wystawiało się na zewnątrz dla "tomte". Tomte był kiedyś w Szwecji odpowiednikiem św. Mikołaja - teraz został przez niego całkowicie zastąpiony. Z wyglądu przypominał krasnoludka i opiekował się gospodarstwem i obejściem, podczas gdy gospodarz spał. Pudding ryżowy miał sprawić, że tomte był zadowolony i nie wprowadzał zamętu w gospodarstwie. Niestety, ta tradycja stopniowo zanika. Poza tym, podczas świąt Szwedzi po prostu dużo jedzą. Pierniki, karmelki, marcepan i mnóstwo czekolady. Typowe napoje to grzane wino, świąteczne piwa i tradycyjne szwedzkie likiery. Co do prezentów to w dzisiejszych czasach wiele rodzin otwiera je po... Kaczorze Donaldzie, który w świątecznej telewizji leci o godz. 15. Prezenty znajdują się albo pod choinką albo dostarcza je osobiście św. Mikołaj, czyli Jultomte. Kiedyś dzieci straszyło się tym, że jeśli będą niegrzeczne to zamiast prezentów dostaną ryż, dzisiaj rodzice raczej powtarzają dzieciom, żeby były grzeczne przez cały rok, inaczej Mikołaj nie przyniesie im prezentów. A Mikołaj wchodząc do domu tradycyjnie pyta: "Czy są tu jakieś grzeczne dzieci?".

Heikki Ryynänen: - Dotychczas Finowie woleli kupować prawdziwe choinki, niestety powoli żywe drzewka wypierane są przez plastikowe. Nie wiem czy to dlatego, że ludzie chcą być bardziej ekologiczni, czy też leniwi i nie chce im się sprzątać igieł? A może po prostu sztuczne drzewka coraz bardziej przypominają prawdziwe? Najważniejszym dniem świąt jest wigilia 24 grudnia. Tego dnia podczas obiadu na stół wjeżdża min. owsianka ryżowa, w której ukryty jest jeden migdał. Wygrywa ten, kto go znajdzie w swojej porcji. Na kolację jemy zwykle szynkę, ryby, zapiekanki i zimne sałatki, podobne do tych które jecie w Polsce. Bardzo popularne jest grzane wino. Św. Mikołaj przychodzi wczesnym wieczorem i wtedy zaczyna się otwieranie prezentów. Podobnie jak wy, my też straszymy dzieci, że jak nie będą grzeczne to dostaną rózgę. Chociaż to też prawda, że w Finlandii rózgi są całkiem niezłym prezentem pod choinkę, bo bierzemy je ze sobą na saunę. To dla nas dość nietypowe ale w czasie świąt ludzie chodzą do sauny podczas dnia, nawet jeszcze przed lunchem. Inaczej niż zwykle, bo normalnie do sauny najczęściej chodzi się wieczorami. Słyszałem, że Polacy podczas wieczoru andrzejkowego leją wosk na zimną wodę i potem z tego wróżą. Mamy podobną tradycję na Nowy Rok, z tym, że zamiast wosku wykorzystujemy płynną cynę.

Brooke O'Donnell: - Moje pokolenie 24 grudnia wieczór spędza ze znajomymi w barach. Spotykamy się na drinka, rozmawiamy. Dopiero 25 grudnia spotykamy się na obiedzie z rodziną. Tego dnia serwowane jest zwykle mięso, może to być indyk z warzywami. Do tego ciasto z owocami, Pawłowa, czasem też pudding. Tradycyjnie w puddingu zatopiony jest pieniążek. Kto go znajdzie będzie miał szczęście przez cały rok. Zamiast grzanego wina pijamy raczej szampana. Wiele rodzin urządza też grilla przed domem albo rodzinny piknik na plaży. Chyba, że jest zbyt ciepło - bo przecież święta wypadają w Australii w porze upałów - wtedy ludzie chowają się w domach gdzie jest chłodniej. Przygotowujemy świąteczne dekoracje, lampki i choinki, zwykle sztuczne. Prezenty przynosi św. Mikołaj i otwieramy je właśnie 25 grudnia. Swoje dzieci straszę, że jak nie będą grzeczne to Mikołaj zamiast prezentów przyniesie im worek ziemniaków. Dość hucznie obchodzimy też 26 grudnia, czyli tzw. Boxing Day, tradycyjnie również spędzamy go z rodziną.

Maria do Carmo Correia: - Jeszcze 30 lat temu w Portugalii nie było tradycji choinek ani św. Mikołaja. Zamiast drzewka, w domu ustawiało się szopkę bożonarodzeniową - zresztą do dzisiaj w wielu domach ta tradycja nad funkcjonuje - a prezenty przynosiło dzieciątko Jezus i wkładało je do buta, który stawiało się przy kominie. Dzisiaj mamy choinki - zwykle sztuczne, chociaż niektórzy ludzie kupują prawdziwe drzewka. Nawet kilka lat temu urząd miasta rozdawał za darmo choinki, co miało powstrzymać ludzi przed nielegalną wycinką. Prezenty przynosi św. Mikołaj. I tu tradycja też się zmienia, bo kilkanaście lat temu prezenty otwierało się 25 grudnia rano, teraz robi się to o północy w Wigilię. Małe dzieci, oczywiście mogą otworzyć prezenty wcześniej. W Portugalii świętuje się 24 i 25 grudnia. W Wigilię cała rodzina zasiada do kolacji. Potrawy wigilijne zwykle są postne ale zmieniają się w zależności od regionu - zwykle jada się rybę, najpopularniejszym daniem jest bacalhau, czyli sztokfisz, na święta gotowany z warzywami. W niektórych częściach kraju jada się też ośmiornicę albo już nie-postnego indyka. Popularne desery to: arroz doce, czyli słodki ryż czy Bolo Rei, ciasto królewskie, drożdżowe z kandyzowanymi owocami. W niektórych domach po wigilijnej kolacji na stołach zostawia się na noc migdały, suszone figi i inne smakołyki dla dobrych duchów. O północy w kościołach odprawiana jest tzw. Missa do Gallo, czyli "msza kogucia". W mojej rodzinie 25 grudnia najbardziej celebrowanym posiłkiem jest obiad. Tego dnia jada się mięso: jagnięcinę albo koźlę. 26 grudnia to w Portugalii normalny dzień pracy. Z kolei w Nowy Rok o północy zgodnie z tradycją trzeba zjeść 12 rodzynek i pomyśleć 12 życzeń a na pewno się spełnią.

Dariana Oana: - Większość ludzi w Rumunii ubiera choinki na kilka dni przed świętami ale w moim domu mamy taką tradycję, że dekorujemy drzewko dopiero 24 grudnia, tuż przed Wigilią. Choinka jest zawsze prawdziwa, lubimy jak jej zapach roznosi się po domu. Przygotowujemy ogromny stół z wielką ilością jedzenia dla gości, rodziny i znajomych. Przez 6 tygodni przed świętami obowiązuje rygorystyczny post, podczas którego nie można jeść mięsa. Post kończy się dokładnie 24 grudnia wieczorem, więc na wigilijnym stole ląduje prosię, warzywa min. roladki z kapusty, ciasta i wino. Prezenty przynosi św. Mikołaj i kładzie je pod choinkę, zwykle otwieramy je 25 grudnia rano ale niektóre dzieci nie mogą wytrzymać z ciekawości i zaglądają do nich już w nocy w Wigilię. Tradycyjnie nad drzwiami wiesza się jemiołę, to ma powstrzymać złe duchy przed wejściem do środka. Bardzo ważnym elementem świąt jest śpiewanie kolęd, większość z nich nawiązuje do narodzin Chrystusa. Dlatego też zgodnie z tradycją chodzi się od domu do domu, odwiedza przyjaciół i krewnych i śpiewa kolędy, żeby ogłosić, że narodził się Jezus. Kiedyś dzieci dostawały za kolędowanie jabłka, orzechy i cukierki, dzisiaj dostają drobne pieniądze. Często kolędnicy mają ze sobą papierowe gwiazdy, na których wypisane są słowa modlitwy. Kolędowanie odbywa się przede wszystkim 24 grudnia, chociaż trwa czasem przez całe święta, czyli i 25 i 26 grudnia. I tak przez całe święta ma się ludzi u swoich drzwi. A jeśli chodzi o tradycje noworoczne, to mamy taki zwyczaj, że w nocy z 31 grudnia na 1 stycznia wkładamy do kieszeni pieniądze, tak żeby w nadchodzącym roku kieszenie nigdy nie były puste. Mówi się także, że z tą osobą, z którą spędza się Nowy Rok spędzi się także cały następny.

Liuska Tidei: - Chociaż w Brazylii Boże Narodzenie wypada praktycznie latem, bo temperatury sięgają czasem i ponad 30 st.C, to w domach też stawiamy choinki. Zwykle sztuczne i ze sztucznymi płatkami śniegu ale można znaleźć i prawdziwe drzewka. Na kolację wigilijną jemy głównie mięso z ryżem i różnego rodzaju sałatkami. Prezenty (przynosi je św. Mikołaj) otwiera się 25 grudnia rano. Dodatkowo w mojej rodzinie tradycyjnie organizujemy tajemniczego św. Mikołaja, co oznacza, że robi się dodatkowy prezent dla jednego wylosowanego członka rodziny. I nikt nie wie przez kogo został obdarowany. Chętnie też śpiewamy wspólnie brazylijskie piosenki. Mamy też przesądy noworoczne. Wierzymy, że w pierwszego dnia nowego roku trzeba przeskoczyć przez 7 fal i to przyniesie nam szczęście.

Boris Pavlovski: - W Macedonii Boże Narodzenie obchodzimy zgodnie z kalendarzem juliańskim, zgodnie z którym Wigilia wypada 6 stycznia a samo święto 7 stycznia. Różni się też długość świętowania, bo macedońska Kolede zaczyna się już 5 dnia miesiąca i trwa do 9. W dzień Kolede (5 styczeń) dzieci chodzą od drzwi do drzwi śpiewając kolędy - trochę to przypomina amerykańskie Halloween z tym wyjątkiem, że zamiast cukierków dostają owoce, orzechy i monety. wieczorem tego dnia wszyscy spotykamy się przy ogniskach w parkach na osiedlach. Całe sąsiedztwo zbiera pieniądze na zorganizowanie tego wydarzenia, trzeba też załatwić wszelkie potrzebne zezwolenia i przygotować poczęstunek dla blisko 100 gości. Celem jest promowanie ducha jedności. Ogniska są zbudowane z dębu, ludzie zbierają się wokół, żeby się socjalizować, porozmawiać i złożyć sobie życzenia. Pod koniec, w obieg puszczany jest chleb z monetą w środku. Każdy odrywa jego kawałek. Kto znajdzie monetę będzie miał szczęście przez cały kolejny rok. I... jest zobowiązany przygotować przyszłoroczne ognisko. Tradycyjny chleb z monetą pojawia się także na wigilijnym stole. Kolacja wigilijna jest "posna", co oznacza, że nie jada się żadnych produktów odzwierzęcych. Wigilia to czas spokoju i refleksji nad odchodzącym rokiem i świętuje się ją tylko z najbliższymi członkami rodziny, czyli dziadkami, rodzicami, dziećmi. Dalsi krewni czy znajomi zwykle nie są zapraszani. Tradycyjna kolacja składa się z orzechów, suszonych i świeżych owoców, ryby, zupy fasolowej, Ajvaru (tradycyjnej pasty z czerwonej papryki), Sarmy (liści kapusty nadziewanych ryżem i przyprawami), pikle. Tradycyjna dekoracja to gałąź dębu z liśćmi. Zanim siądziemy do kolacji dzielimy się chlebem z monetą. Po zakończonej kolacji, stół zostawia się zastawiony na noc tak, żeby mogły posilić się duchy. 7 stycznia ludzie idą do kościoła. Tego dnia ludzie odwiedzają się nawzajem pozdrawiając: "Hristos se rodi" (Chrystus się narodził), odpowiedź brzmi: "Navistina se rodi" (Naprawdę się narodził!). Post już jest skończony, więc zaczyna się prawdziwe świętowanie - na stole pojawiają się różne rodzaje mięsa, placki z serem, sałatki, ciasta i słodycze. Świętowanie trwa zwykle przez kolejne 3 dni. W Macedonii nie mamy tradycji dawania prezentów ani dekorowania drzewek bożonarodzeniowych. Choinkę ozdabia się na Nowy Rok. Wtedy też dajemy prezenty dzieciom, zwykle słodycze, które dostają kilka dni przed Nowym rokiem. Nie mamy tradycji św. Mikołaja. Wierzymy też, że kto odwiedzi cię 1 stycznia ten podyktuje, jak będzie wyglądał cały następny rok. Jeśli jest to radosna osoba, twój rok będzie szczęśliwy i pełen radości. I odwrotnie, jeśli odwiedzi cię smutas.