Hitlerowcy planowali likwidację obcych grup społecznych na terenach, które uznawali za "germańskie". Stworzono specjalne listy zaangażowanych Polaków z tych regionów, których należało "odizolować" po wybuchu wojny. Wyroki wydawane były przez sądy policyjne (Polizei Standgericht), które w świetle prawa nie posiadały uprawnień do orzekania w sprawach karnych.
Wiele osób zostało zakatowanych już podczas przesłuchań lub aresztowania. Ogółem szacuje się, że ramach tej akcji w 1939 roku zamordowano ponad 40 tysięcy osób, w tym aż 30 tysięcy w okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie.
Już 1 września powstawały obozy dla zatrzymywanych Polaków, tak jak ten w Nowym Porcie, w byłych pruskich koszarach. Byli do niego kierowani Polacy z Wolnego Miasta Gdańska oraz z pobliskich miast, a nawet Kościerzyny. Osoby z tego obozu, po pracy przy odgruzowywaniu i rozminowywaniu Westerplatte, zostały przeniesione do obozu dla jeńców cywilnych w Sztutowie, późniejszego obozu koncentracyjnego.
Na zdjęciu koszary w Nowym Porcie w 1910 roku.
Sam obóz został zorganizowany w kompleksie byłych pruskich koszar artylerii. Zbudowano je pod koniec XIX wieku. W czasach Wolnego Miasta Gdańska w obiekcie działała komórka polskiego MSZ. 1 września rano budynek został zajęty. Niemieccy bojówkarze weszli tu prawdopodobnie już o godzinie 4.45, równo z początkiem ataku na Westerplatte.
Po zajęciu Westerplatte do byłych koszar zaczęto zwozić także polskich jeńców, ulokowano też tutaj Komendanturę Obozów Jenieckich Gdańsk, którą zarządzał SS-Obersturmbannführer Max Pauly, późniejszy komendant obozu Stutthof.
Na zdjęciu koszary w 1920 roku.
Obóz funkcjonował do lutego 1940 roku, kiedy to został przeniesiony do Stutthofu. Szacuje się, że przez byłe pruskie koszary przewinęło się około 10 tys. więźniów. W jednym czasie jednak było ich maksymalnie 3 tys.
Przenoszenie obozu trwało do końca marca. Z dniem 1 kwietnia 1940 roku dawne koszary przejęło w zarządzanie SS.
Same zabudowania w większości przetrwały do dzisiaj. W miejscu dawnego obozu mieści się Morski Oddział Straży Granicznej w Nowym Porcie. Po więźniach pozostały też ich wspomnienia. Wśród aresztowanych w pierwszych dniach września i osadzonych później w Nowym Porcie znajdował się Florian Nitka, kierowca Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Pierwotnie osadzony był w Victoria Schule, ale w październiku 1939 roku trafił do Nowego Portu.
22 października 1939 r. przesłał kartę do znajomej, Pani Henning, z podziękowaniem za przekazaną mu paczkę. Kartka ta wiele mówi o warunkach w obozie: "Serdeczne podziękowania za dobre wartościowe datki serca, wszystko to jest bardzo dobre i jest mi bardzo potrzebne, bo naprawdę nie mam co ubrać, a już jest chłodno, tak się cieszę, że otrzymałem tę paczkę. Jestem teraz w Neufahrwasser w koszarach. Chwilowo jestem uznany za chorego, niezdolnego do pracy. Droga Pani Henning, gdybym mógł Panią prosić o koc do przykrycia, bo jest zimno i małą poduszkę pod głowę też bym chciał.[...] Gdyby można było, to prosiłbym jeszcze o trochę żywności, a szczególnie o trochę tłuszczu."
Nitka wysyłał z Nowego Portu również listy do żony, która przed rozpoczęciem wojny opuściła teren Wolnego Miasta Gdańska. Według dokumentów obozowych, został zamordowany 29 stycznia 1940.
Na zdjęciu list wysłany przez Floriana Nitkę z obozu w Nowym Porcie do żony.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze