W czasie badań wykopaliskowych prowadzonych przy Hali Targowej w Gdańsku w 2006 r. odkryto relikty piwnicy, które uznano za jedno z najcenniejszych znalezisk. Jest to pomieszczenie o powierzchni ok. 52 mkw., wysokości 3,20 m.
- Większa część pomieszczenia zachowała się w dobrym stanie, pomimo tego, że budynek kilkakrotnie przebudowywano - mówi Maciej Szyszka z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.
W czasie przebudów zmieniała się lokalizacja wejścia do piwnicy, wydzielono nowe pomieszczenie, podniesiono podłogę o 0,5 m.
Ciekawa jest architektura pomieszczenia. Zastosowano tu rozwiązania architektoniczne unikalne na ziemiach polskich.
Konstrukcja ścian i sklepienia podtrzymywana jest przez dziewięć filarów: podpora centralna to filar krzyżowy, pozostałe to glifione (czyli ukośnie ścięte) filary przyścienne. Pomiędzy filarami przyściennymi utworzone zostały arkady, które po wypełnieniu cegłami utworzyły blendy, czyli wnęki.
Pendentywy, czyli "żagielki" to elementy narożne wsparte na filarach przyściennych, które podpierały czaszę sklepienia.
W ten sposób powstały cztery pola sklepień eliptycznych.
Wątek, czyli sposób ułożenia cegieł w murze rozróżniany jest na podstawie ułożenia główek - krótszych boków cegły i wozówek - dłuższych boków cegły. Wypełnienia pól sklepień tworzą cegły w wątku główkowym - wszystkie cegły ułożone są główkami na zewnątrz, umożliwia to klinowanie konstrukcji.
Pomieszczenie powstało w trzeciej ćwierci XIII wieku, ma 750 lat, jest jednym z najstarszych odkrytych w Gdańsku budynków romańskich.
Wiek piwnicy potwierdzono na podstawie badania węgla drzewnego zawartego w próbkach zaprawy murarskiej, którego użyto do wypalenia wapnia. Okazało się, że daty są zbieżne z tymi, które znamy ze źródeł historycznych - piwnica powstała między 1230 a 1260 rokiem.
Pomieszczenie stanowiło pierwotnie obniżony parter klasztoru dominikańskiego. Wyższa kondygnacja budynku została najprawdopodobniej spalona i zniszczona w roku 1308 w czasie rzezi dokonanej przez Krzyżaków. Poświadczają to źródła historyczne m.in. zeznanie przeora dominikanów Mikołaja z akt z warszawskiego procesu polsko-krzyżackiego z 1339 r.
Pomimo tego, że jest to jedna z "perełek" gdańskiej architektury... piwnica miała zostać zasypana.
Decyzję o zasypaniu piwnicy podjął nadzorujący wówczas prace archeologiczne wielkopolski konserwator zabytków Aleksander Starzyński. Powód? Pieniądze. Ówczesne Ministerstwo Finansów, pomimo tego, że wstępnie zapowiedziało wsparcie finansowe, nie dotrzymało obietnicy, nie dofinansowało prac budowlanych. Stwierdzono, że lepiej piwnicę zasypać, bo skoro piwnice przetrwały w ten sposób ostatnie 200 lat, założono, że ta metoda wyrządzi najmniejsze szkody.
Cieszyli się Kupcy Dominikańscy, którzy zakończenia prac archeologicznych nie mogli się doczekać. Odkrycie romańskiej piwnicy było problemem, który zatrzymał przebudowę placu przy Hali Targowej, uniemożliwił ponowne rozpoczęcie funkcjonowania targu.
Na zdjęciu - prace badawcze w piwnicy w 2007 r., kiedy los tego obiektu był jeszcze niepewny.
W obronie piwnic romańskich stanęli m.in. dziennikarze "Gazety" oraz członkowie Akademii Rzygaczy, która skupia miłośników Gdańska. - Stropy nie wytrzymają ubijania piachu - ostrzegał Aleksander Masłowski (na zdjęciu). - To będzie świadome niszczenie zabytku.
Tak wyglądają wyeksponowane fragmenty fundamentów naw i prezbiterium pierwotnego kościoła św. Mikołaja, które można oglądać w skansenie utworzonym w wyremontowanej Hali Targowej.
Obecnie relikty są zabezpieczone, od kwietnia ponownie do pracy wezmą się archeolodzy.
Jak będzie wyglądać skansen? Relikty przykryte zostaną płytą żelbetonową (na zdjęciu widać elementy, na których konstrukcja zostanie wsparta), wejście do piwnic zlokalizowane będzie w specjalnym pawilonie. Umożliwi to, tak jak chcieli Kupcy Dominikańscy, dalsze funkcjonowanie straganów owocowo-warzywnych na powierzchni.
Zabytek udostępniony zwiedzającym zostanie w maju 2012 r.
Przy piwnicy znajduje się ossuarium, czyli miejsce, w którym składowano szczątki zmarłych. Powstało poprzez składowanie ekshumowanych szczątków, np. w związku z likwidacją cmentarza.
Odkryte ossuarium zawiera szczątki tysięcy gdańszczan, których kości zostały przeniesione w XVII i XVIII wieku, natomiast najstarsze odkryte na stanowisku pochówki datowane są na XI wiek. Ossuarium funkcjonowało do 1813 r.
Nie ma docelowego rozwiązania sposobu eksponowania ossuarium. Wymaga to dalszych konsultacji z sanepidem, ze względu na ewentualne zagrożenie bakteriologiczne, bo takie są przepisy.
- Kości są przemieszane, ale po przeprowadzeniu badań materiału jesteśmy w stanie określić w przybliżeniu liczbę zmarłych - mówi Maciej Szyszka.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze