Legendarny Dar Pomorza. Niezwykła historia Białej Fregaty [STARE ZDJĘCIA]

Od ponad pół wieku na świecie organizowany jest Cutty Sark Tall Ships' Races, czyli operacja Żagiel.

Z okazji otwarcia tegorocznej operacji Żagiel w Gdyni, 15 sierpnia na nabrzeżu w Basenie Prezydenta w Gdyni odsłonięto tablicę pamiątkową kapitana Kazimierza Jurkiewicza. 21 sierpnia 1972 roku kapitan Jurkiewicz prowadził "Białą Fregatę" w zwycięskich regatach w ramach Operacji Żagiel.

Tak legendarnego kapitana wspominała córka, Małgorzata Jurkiewicz-Łobodzińska: - Ojciec był człowiekiem z pasją. Jeśli się za coś brał to robił to zawsze do końca, całym sobą - jak najlepiej potrafił. Był bardzo konsekwentny. Wszystkie jego wybory życiowe były wyborami na całe życie. Fascynacja morzem i żaglami zaczęła się właściwie w dzieciństwie, bo w harcerstwie i trwała do końca życia. Z Darem Pomorza też związał się na całe życie.

Kazimierz Jurkiewicz pływał na Darze Pomorza już przed wojną . W 1937 roku, na prośbę komendanta Konstantego Maciejewicza rozpoczął rejs "Białą Fregatą" w charakterze IV oficera wachtowego.

W listopadzie 1945 roku Jurkiewicz powrócił na pokład Daru Pomorza. Jeszcze wtedy nie wiedział, że z tym statkiem będzie związany z przerwami aż do roku 1977. Początkowo pełnił funkcję starszego oficera, ale już 7 stycznia 1947 roku uzyskał patent kapitana żeglugi wielkiej. W 1952 roku został kapitanem szkunera "Zew Morza", a 10 kwietnia 1953 roku dostał nominację na nowego komendanta "Daru Pomorza". Funkcję tę pełnił do 31 marca 1977 roku.

Muzeum Żeglarstwa Pomorskiego

W tym czasie statek powrócił do roli pływającego ambasadora Polski oraz statku szkoleniowego. W roku 1972 statek wziął udział w jednej z najbardziej znanych imprez żeglarskich świata - Cutty Sark Tall Ships' Races. Statek wygrał etap Solent - Skaw, pokonując szkolny bark ówczesnej Bundesmarine "Gorch Fock". Dzięki temu macierzysty port w Gdyni zorganizował zawody w 1974 roku.

B. Kuśnierz/Muzeum Żeglarstwa Pomorskiego

Zlot w 1974 roku był pierwszym za "żelazną kurtyną". Wykorzystała to w swej propagandzie sukcesu partia komunistyczna, tworząc wspaniałą oprawę. Zlotowi towarzyszyły koncerty, przemarsze, pokazy gimnastyczne i parady statków.

Bałtycka część imprezy była wielkim sukcesem: do Gdyni przypłynęło wówczas 57 statków i jachtów. Część jednostek, które wzięły udział w Operacji Żagiel '74, przybyło w tym roku do Gdyni, na kolejną edycję tej imprezy.

Wystawa na Darze Pomorza upamiętnia pierwsze spotkanie Polaków z flotyllą żaglowców w 1974 r. i pokazuje, jak przez lata polskie jednostki - Dar Pomorza, Dar Młodzieży, Pogoria i Iskra zapisały się w historii regat.

Rolę ambasadora zlotu w 1974 r. pełnił Dar Pomorza, który płynął na czele parady, statek pojawiał się na logo i pamiątkowych gadżetach imprezy. Telewizja Polska wyemitowała wówczas krótki film ukazujący niezwykłe losy "Białej Fregaty".

Dar Pomorza jest statkiem żaglowym typu fregata. Kadłub został wykonany ze stali. Ze względu na białe malowanie i ożaglowanie na całym świecie Dar Pomorza zyskał przydomek "Biała Fregata".

Archiwum Narodowego Muzeum Morskiego

Długość statku z bukszprytem to 91 m, zaś wysokość omasztowania dochodzi do 41,4 m. Dzięki temu powierzchnia żagli osiąga imponujące 2100 metrów kwadratowych. Oprócz żagli dodatkową moc daje silnik dieslowski o mocy 430 KM. Załoga zazwyczaj składała się z 28 osób stałych i 150-200 uczniów praktykantów.

Dar Pomorza został zwodowany w 1909 roku w stoczni w Hamburgu jako Prinzess Eitel Friedrich. Od samego początku służyć miał jako statek szkoleniowy, z początku dla niemieckiej floty handlowej. W 1927 roku otrzymał go francuski baron de Foreste z Nantes jako rekompensatę za zarekwirowanie w czasie I wojny światowej jachtu Torane. Ostatecznie jednak do adaptacji fregaty na jacht nie doszło. W 1929 roku jednostkę wykupił - dzięki datkom społecznym - Pomorski Komitet Floty Narodowej za sumę 7 tys. funtów. Statek miał zastąpić przestarzały już żaglowiec szkoleniowy Lwów. Początkowo miał nazywać się Pomorze, ale ze względu na społeczny charakter zakupu zdecydowano się na Dar Pomorza.

Jednostka prowadziła rejsy szkoleniowe oraz służyła celom promocji polskiej marynarki. Użytkownikiem statku była Wyższa Szkoła Morska w Gdyni.

Podczas podniesienia bandery 13 lipca 1930 roku minister przemysłu i handlu Eugeniusz Kwiatkowski mówił: - Polska bez własnego wybrzeża morskiego i bez własnej floty nie będzie nigdy ani zjednoczona, ani niepodległa, ani samodzielna gospodarczo i politycznie, ani szanowana w wielkiej rodzinie państw i narodów, ani zdolna do zabezpieczenia warunków bytu, pracy, postępu i dobrobytu swym obywatelom.

W samej uroczystości wzięło udział 100 tysięcy ludzi, którzy nierzadko przemierzali wiele kilometrów, by zobaczyć nową chlubę polskiej floty handlowej.

Archiwum Narodowego Muzeum Morskiego

Jeszcze przed wojną Dar Pomorza odbył niemal roczny rejs dookoła świata. Trwał on od 16 września 1934 do 3 września 1935. Ówczesnym dowódcą był kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz-Matyjewicz. Gdy statek wpływał do Gdyni, na stermaszcie statku zawisł wimpel, czyli proporzec o długości 39 metrów. Był to symbol przebytych w czasie podróży 39 tysięcy mil morskich.

Przed wojną statek zdążył jeszcze między innymi opłynąć przylądek Horn. 1 września 1939 roku jednostka została internowana w Sztokholmie i spędziła w nim ponad sześć lat. Do Gdyni powróciła dopiero 24 października 1945 roku.

W 1976 roku podczas kolejnej Operacji Żagiel norweski kapitan K. Thorsen uroczyście pożegnał odchodzącego na emeryturę komendanta Jurkiewicza. 24 kwietnia następnego roku kapitan zdał statek w Gdyni. Jurkiewicz na pożegnanie wygłosił słowa: "Kochajcie ten statek. To nie jest zwyczajny żaglowiec! To duma i klejnot narodu polskiego! Baczcie, by mu się nigdy na obojętnym oceanie, czy morzach bliższych krzywda nie stała. On jest tak ważny dla Polski jak Wawel i Królewski Zamek w Warszawie"

Fot. ze zbiorów Mirosława Baska/ postcard.com.pl

W 1980 żaglowiec ponownie wygrał zawody Operacji Żagiel. 4 sierpnia 1982 roku formalnie wycofano Dar Pomorza ze służby.

Jego banderę uroczyście przeniesiono na następcę, czyli Dar Młodzieży.

Sam statek został natomiast przekazany Centralnemu Muzeum Morskiemu, obecnie noszącemu miano narodowego.

W czasie służby pod polską banderą Dar Pomorza odbył 102 rejsy, podczas których przeszkolił 13 384 studentów. Na mostku stało sześciu kapitanów. Żaglowiec przepłynął pół miliona mil morskich. Ta długość jest równa 25 rejsom dookoła świata.

27 maja 1983 otworzono muzeum w jednym z najbardziej zasłużonych statków polskiej floty handlowej. Od tego czasu roku statek zwiedziło ponad 3,7 mln turystów.

Otwarta w piątek 15 sierpnia na statku wystawa "Dar Pomorza" w zlotach żaglowców, przypomina sukcesy polskich jednostek w najważniejszych regatach świata.

A. Gałązka - Narodowe Muzeum Morskie