Gdyńskie transatlantyki to nie tylko Batory [STARE ZDJĘCIA]

Statek tym był ostatnim transatlantykiem, zbudowanym przed wojną dla Polski. Jest bardzo podobną konstrukcją do "Sobieskiego". "Chrobry" miał jednak więcej miejsc dla pasażerów, na pokład mógł zabrać ich aż 1100.

Statek jednak długo nie popływał w ruchu pasażerskim. 27 lipca 1939 roku nastąpił jego chrzest, zaś 29 lipca wyruszył w trasę z Gdyni do Ameryki Południowej. Na pokładzie znajdował się wówczas Witold Gombrowicz, który nie wrócił już do Polski, podobnie jak statek. Powrotny rejs statku został przerwany drugiego września w porcie Recife w Brazylii. Tak Gombrowicz opisał to zdarzenie w Trans-Atlantyku:

"Aż tu Czesław do kajuty naszej (bo wciąż na statku mieszkaliśmy) z gazetą wpada: "Wojna dziś, jutro wybuchnąć musi, nie ma rady! Owoż kapitan rozkaz wydał, aby jutro statek nasz wypłynął, bo choć do Polski już się nie przedostaniemy, to pewnie gdzieś do Anglii, Szkocji brzegów dobijemy". Gdy to wyrzekł ze łzami w objęcia sobie padliśmy i zaraz na kolana padliśmy, pomocy Bożej wzywając i Panu Bogu się ofiarowując. A tak klęcząc powiadam do Czesława: - Płyńcież, płyńcież z Bogiem! Czesław do mnie: - Jakże to, przecie z nami płyniesz? Powiadam: - Ja bym do Polski popłynął; ale po co mnie do Anglii?"

Podczas II wojny światowej pełnił funkcję transportowca w alianckich konwojach. W lutym 1940 roku statek został wyposażony w stoczni w Glasgow w działo 152 mm na pokładzie rufowym oraz karabiny maszynowe. "Chrobry" został ostrzelany przez niemieckie samoloty i spłonął przy u wybrzeży Norwegii. Zatopiony został dopiero przez Brytyjczyków, którym uniemożliwiał sprawną żeglugę. W 2000 roku odnaleziono wrak statku, znajduje się on na głębokości 160 m.

"Sobieski" powstał na tych samych planach co "Chrobry". Jego kajuty mieściły jednak kilkadziesiąt miejsc mniej. Zwodowany został w 1937, ale banderę podniesiono dopiero 15 czerwca 1939 roku. Podczas wojny "Sobieski" służył jako transportowiec wojskowy. Uczestniczył w akcji na Norwegię, Dakar, Madagaskar, Północną Afrykę Francuską.

Do Polski wrócił po wojnie, wziął udział m.in. w akcjach Czerwonego Krzyża. W 1950 roku sprzedany do ZSRR i przemianowany na MS "Gruzja". Jako "Gruzja" statek ten jeszcze kilkukrotnie odwiedził Gdynię.

Statek ten został zbudowany w 1915 roku w Glasgow jako "Caryca" i pływał pod rosyjską banderą. Podczas I wojny światowej statek pływał jako wojskowy transportowiec. W roku 1921 trafił do Danii, skąd został wykupiony w 1930 roku przez Polskę. Początkowo pływał z Gdyni do Nowego Yorku, później obsługiwał połączenia z Ameryką Południową.

Na początku II wojny światowej wykorzystywany był jako okręt baza - ORP "Gdynia" w Devonport. W 1941 roku wraca do pierwotnej nazwy i pływa jako transportowiec. Nie wraca po wojnie do Polski, bowiem w kwietniu 1946 roku zostaje sprzedany do Wielkiej Brytanii. Po czterech latach pracy pocięli go złom w stoczni w Blyth.

"Kościuszko" słynął również ze swego kapitana, którym był Eustazy Borkowski. Podczas oprowadzania pasażerów potrafił on dokonywać obliczeń na podstawie gwiazd i swoich ramion. Tak naprawdę obliczenia te były bezwartościowe, ale Borkowski lubił się chwalić przed turystami swymi umiejętnościami. Z tego powodu często był nazywany "Szamanem". To właśnie Borkowski zainicjował jedyny na świecie chrzest bizonów. Były one darami polonii kanadyjskiej dla prezydenta Ignacego Mościckiego. W kuriozalnym chrzcie na Oceanie Atlantyckim wziął udział nawet kapelan. Bizonom nadano imiona: Manitoba, Alberta, Acadia i Yucon.

Puławski powstał w 1912 w angielskiej stoczni jako "Car". U armatora Russian American Line pływał z Lipawy do Nowego Jorku. W czasie I wojny pływał na linii Archangielsk - Nowy Jork. Później jako dzierżawiony przez Brytyjczyków statek przewoził rannych i jeńców wojennych. Statek ten zaliczył również gdański epizod, bowiem jako "Estonia" pływał od 1921 do 1930 roku z Gdańska i Lipawy do Nowego Jorku. W 1930 roku przemianowany na "Pułaski" pływał na trasie Gdynia- Nowy Jork. W 1932 roku statek przewiózł polską ekipę olimpijską na igrzyska w Los Angeles. Trzy lata później statek przebudowano i przeniesiono na trasy do Rio de Janeiro, Buenos Aires, Montevideo i Santos.

Po wybuchu drugiej wojny światowej statek miał być zatopiony przy wejściu do portu gdyńskiego. Wycofano go jednak do Wielkiej Brytanii. Brał udział w akcjach przewożenie polskich uchodźców. Został internowany przez kolaborujący z Niemcami rząd Vichy w Kankarze (Afryka Zachodnia). Załoga przejęła jednak statek i uciekła nim mimo ognia artylerii. Później "Pułaski" pływał jako transportowiec po oceanach Indyjskim i Spokojnym. Po wojnie został przekazany Brytyjczykom, pod banderą których pływał aż do 1949 roku. W latach swej świetności przewoził 789 pasażerów.

Statek ten został zwodowany w 1935 roku w stoczni we Włoszech, był bliźniakiem MS Batory. Zabierał na pokład 796 pasażerów. Co ciekawe, z powodu braku finansów Polska płaciła Włochom za statki pięcioletnimi dostawami węgla. Od początku pływał na linii Gdynia- Nowy Jork - Halifax - Gdynia. "Piłsudski" miał być pływającą ambasadą polskiej kultury - wystrój, a nawet popielniczki i karty dań zaprojektowali znani artyści. Na tym statku swoje umiejętności doskonalił też legendarny pisarz i marynarz ze statku, Karol Olgierd Borchardt.

Wojna zastała statek u wybrzeży Wielkiej Brytanii, wszedł więc on w skład transportów wojennych. Planowano nawet go przerobić i wykorzystać jako pomocniczy krążownik. Plany te przerwała jednak eksplozja 26 listopada 1939 roku. Do dziś nie wiadomo czy "Piłsudski" wpłynął na minę, czy też został storpedowany przez niemiecki okręt podwodny.

Polonia została zwodowana jako "Kursk", zbudowany był w 1910 roku w Glasgow. Zabierał na pokład 800 osób. Początkowo pływał pod banderą rosyjską na linii Lipawa - Nowy Jork. Od 1921 roku statek pływał w kopenhaskiej Balitic-American Line i przewoził emigrantów polskich. Wtedy też statek zyskał swoje miano "Polonia". Obsługiwał wtedy linię Lipawa-Gdańsk-Kopenhaga-Nowy Jork. W 1930 został odkupiony przez Polskę i nadal pływał do Stanów Zjednoczonych.

Od roku 1933 "Polonia" pływała na linii "palestyńskiej", czyli Konstanca-Stambuł-Jaffa-Hajfa-Pireus-Stambuł-Konstanca. Przewoziła przede wszystkim emigrujących w ramach aliji Żydów europejskich. Sprzedany został do Włoch na złom, tuż przed wojną w roku 1939.